Een Noorse mythe over Ragnarok, het einde van de wereld, doet sterk denken aan een moeilijke, koude tijd halverwege de zesde eeuw. Heeft de mythe, verteld in onder meer de Edda, een historische basis?
De zon wordt zwart, de sterren verdwijnen uit de hemel en dan volgt er een Grote Winter. Deze beschrijving van het einde van de wereld, uit de ‛Poëtische Edda’ (dertiende eeuw na Christus), doet denken aan een drama van een paar eeuwen eerder. Het lijkt erop dat het halverwege de zesde eeuw in Scandinavië kouder was dan normaal, dat de oogsten slecht waren en dat er hongerdoden vielen. Dorpen raakten ontvolkt en er heerste paniek over het aanhoudend slechte weer, dat mogelijk het gevolg was van verschillende vulkaanuitbarstingen.
Dat past allemaal mooi bij Edda-strofes over wolven die de maan opeten en het bloed van mensen drinken, waarna de stralen van de zon donker worden. Een probleem is alleen dat die pas zeven eeuwen later werden opgeschreven. Bevatten de strofes mondeling overgedragen herinneringen aan de moeilijke tijd?
Lastig is dat de Ragnarok-mythe ook gaat over het draakachtige monster Nidhogg, dat mensen verslond, en – opvallend genoeg – over hitte. Die onderdelen zijn moeilijk te koppelen aan de zesde eeuw.
De kou uit het verhaal kan dus een verre herinnering zijn aan een groot probleem, maar het is minstens zo waarschijnlijk dat de oorspronkelijke vertellers van de mythe simpelweg geobsedeerd waren met lage temperaturen, die in hun gebieden vaker voorkwamen.
Mathias Nordvig, ‛Are there echoes of the AD 536 event in the Viking Ragnarok myth?’ in: Environment and History.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
