Er is een tijd geweest dat Napoleons veldtocht van 1812 behoorde tot de canon van de Nederlandse geschiedenis. De barre terugtocht uit Moskou had de nekslag toegediend aan de Grande Armée en het einde ingeluid van de heerschappij van de Franse keizer. En zo was in het uitgebrande Moskou de basis gelegd voor het herstel van de Nederlandse onafhankelijkheid. Hollandse pontonniers speelden nog een belangrijke rol in het drama van de terugtocht toen zij, staand in het ijskoude water van de Berezina, de brug bouwden waarover de restanten van het keizerlijke leger zich wisten te redden.
De Franse en Russische geschiedschrijving vertoonde hetzelfde beeld. In het Frankrijk van de negentiende eeuw werd 1812 inzet van een maatschappijbrede controverse tussen bewonderaars en tegenstanders van Napoleon. In Stalins Rusland deed de ‘Grote Vaderlandse Oorlog van 1812’ dienst als een generale repetitie voor de existentiële strijd tegen het fascisme.
Dat alles is niet meer. Wij leven niet meer in een cultuur van het grote verhaal, maar in die van de kleine verhalen. Een cultuur waarin een nostalgisch boek dat de twintigste eeuw reduceert tot De eeuw van mijn vader, een bestseller wordt. Sinds zo’n dertig jaar terug de individuele emotie de maat van alle dingen is geworden, hebben schrijvers en uitgevers goed begrepen dat historische boeken voor een breed publiek niet meer wetenschappelijke kennis moeten populariseren, maar de lezer de kans moeten geven zich te identificeren, liefst met gewone mensen.
En dus laat Adam Zamoyski zien hoe het was om soldaat in het leger van Napoleon te zijn, in het veldhospitaal te liggen, voedsel en warme kleren bij elkaar te scharrelen, een veldslag mee te maken, Moskou te zien branden, door de sneeuw te waden, te vluchten voor de kozakken enzovoort. Hij schrijft, met een veelheid aan citaten, geschiedenis met de techniek van de historische roman. Zijn boek is dan ook vooral een verhaal, dat bij elkaar wordt gehouden door de meesterlijke vertelling ervan. Het biedt geen visie op, laat staan een analyse van een van de grootste militaire debacles uit de westerse geschiedenis. En daarmee is het helemaal een boek van deze tijd.
Herman Amersfoort is hoogleraar militaire geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
