‘Je lijdt gewoon aan de ziekte van Sjaan,’ zegt dokter Monteyn tegen de kleine Jan Brokken, die last heeft van angsten en een onverklaarbare allergische aandoening. ‘En hoe kom ik daarvan af?’ ‘Door weg te gaan, zo ver mogelijk weg.’
Sjaan is de bakkersvrouw die Brokkens vader, predikant van de Nederlands-Hervormde Kerk in het Zeeuwse dorp Rhoon, ten overstaan van de gemeente ten val dreigt te brengen. In het welvarende Rhoon heerst revolutie. De tuinders in het dorp, na de Watersnoodramp rijkelijk vergoed uit het Rampenfonds, eisen hun plek op in gemeente- en kerkenraad, ten koste van de liberale, rijke herenboeren.
Deze orthodoxe gereformeerde bonders buigen zich over manieren om televisieantennes te verbieden. Als het dorp tussen 1952 en 1961 groeit van 1800 naar 5000 inwoners, klampen ze zich vast aan hun geloof. En onder invloed van de ‘forensen’ raken steeds meer dorpsbewoners in de ban van een evangelisatiebeweging. Wekelijks verschijnen ze op de stoep van de dominee om te pleiten voor een bevlogener preek.
Die voelt zich, geteisterd door een kampsyndroom, opgejaagd als in de oorlog en vlucht in drank en pillen om de geest van de Jap te verdrijven. Minstens één keer in de week moet de kleine Jan zijn vader de trap op zeulen. Een nakomertje van na de oorlog, is hij in het gezin een buitenstaander. Zijn oudere broers, gehard door het kampleven, vinden hem verwend, ‘maar ik vond de pap gewoon vies, hoe lang zij ook in de rij voor de gaarkeuken hadden gestaan’. Boos en angstig schopt Jan zijn vader, als hij hem weer eens aantreft onder de tafel. Zijn allergie ziet hij dan ook als een straf van God, omdat hij even wreed is als de Japanners.
Brokken, in zijn latere leven journalist en reisboekenauteur, gaat zodra het kan inderdaad weg: vaak en ver. Hij geneest echter pas van zijn allergie als hij het graf bezoekt van zijn vaders kampgenoot op Sulawesi. Daarmee construeert Brokken rond zijn eigen kleine waanzin een mooi verteld en indringend beeld van zijn jeugd, Zeeland in de jaren vijftig en zestig, en een gezin dat getekend is door de oorlog.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
