Home Veel antisemitisme op naoorlogse voetbalvelden

Veel antisemitisme op naoorlogse voetbalvelden

  • Gepubliceerd op: 23 maart 2005
  • Laatste update 08 nov 2024
  • Auteur:
    Jurryt van de Vooren
  • 3 minuten leestijd
Voetbal in de Tweede Wereldoorlog

Waarom nu?

154 voetbalsupporters van AZ zijn opgepakt omdat ze antisemitische liederen zongen in de Amsterdamse metro.

Direct na afloop van de Tweede Wereldoorlog groeide het aantal antisemitische incidenten op de Nederlandse voetbalvelden. Dat stelt Evert de Vos in zijn afstudeerscriptie Verliest den moed toch niet. Joodse voetbalclubs in Amsterdam 1908-1945.

‘Vaak wordt aangenomen dat in de winter van 1945-1946 een rem ontstond op de uitingen van antisemitisme,’ schrijft de Vos. ‘Hiervan is op de voetbalvelden weinig te merken.’ Een groot deel van de Nederlandse sportwereld was ronduit vijandig tegen joden die terugkwamen uit de concentratiekampen. 

Terugkeer naar hun oude terrein was voor veel joodse clubs al niet vanzelfsprekend. De Amsterdamse joodse voetbalclub Wilhelmina Vooruit (WV), bijvoorbeeld, verliet in 1941 gedwongen zijn terrein, Sportclub Voorland, toen het joodse sportleven door de Duitsers werd verboden. WV stelde een overeenkomst op met een gymnastiekvereniging. De gymnasten zouden het sportterrein beheren tot de oorlog was afgelopen. 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

In 1945 meldde de club dat van de 73 leden er 49 in een kamp waren omgekomen. De vereniging had vervolgens de grootste moeite haar oude terrein terug te krijgen. De gymnasten ontkende de afspraak die gemaakt was en verdedigden dit met de vraag of WV eigenlijk wel een joodse vereniging was. Daarop volgde een rechtszaak, die pas eind 1946 door de voetballers werd gewonnen. 

Dit was geen incident, schrijft De Vos: ‘Zowel tijdgenoten als historici signaleerden in de zomer van 1945 een opleving van antisemitisme in Nederland. Het is de vraag in hoeverre de voetballers dit als opleving ervoeren. Vervelende incidenten vonden op de voetbalvelden plaats voor en na de oorlog, voor hen was het in feite een continu gegeven.’ 

Het antisemitisme werd de daaropvolgende jaren echter steeds erger: ‘Het kwam zo regelmatig voor, dat in oktober 1947 wordt gesproken van een groeiend antisemitisme in de (voetbal)wereld.’ Het aantal incidenten nam zo snel toe dat de KNVB dat jaar een speciale cursus organiseerde. Hier werd scheidsrechters geleerd hoe ze moesten reageren op deze spelverruwing. 

Het naoorlogse antisemitisme was geen nieuw verschijnsel op de Nederlandse sportvelden. Al in de jaren dertig werd er melding van gemaakt. De joodse voetbalclubs in Amsterdam werden vooral op het platteland lastiggevallen bij NSB-clubs, soms met steun van een toekijkende agent. Bij de thuiswedstrijden in Amsterdam werd dan wraak genomen. 

Na de oorlog was er wel steun voor de joodse sporters, maar slechts incidenteel. De joodse oud-voetballer Maupie Waterman vertelde: ‘De christenmensen in mijn team waren zo! Het gebeurde wel eens dat een tegenstander me uitschold, vlak na de oorlog ook nog. Zo’n christenjongen schopte binnen twee minuten zo’n speler eruit. Zo waren ze wel.’ 

Er zouden zelfs dodelijke incidenten zijn geweest. Een antisemitische speler die een joodse tegenstander belaagde, raakte hierna dodelijk gewond. Verantwoordelijk was een medespeler van de joodse voetballer, die tijdens een vrije trap bewust op het hoofd van die tegenstander mikte. ‘Laat mij die vrije trap maar nemen,’ had hij tegen zijn joodse vriend gezegd. 

De incidenten tegen joodse voetballers beperkten zich niet tot de sport, alhoewel ze tijdens een wedstrijd heftiger waren dan erbuiten. De Vos: ‘Op straat en op het voetbalveld werden joodse jongens in elk geval met enige regelmaat geconfronteerd met scheld- en vechtpartijen, die veel betrokkenen opvatten als uitingen van antisemitisme. Als het Nederlandse antisemitisme al als “mild” omschreven mag worden, dan geldt dat zeker niet voor de variant waarmee joodse jongens in de grote stad geconfronteerd werden als ze zich op een of andere manier als joodse groep manifesteerden.’

Nieuwste berichten

New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Zieke paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

De wankele gezondheid van paus Franciscus is al wekenlang wereldnieuws. Waarom? Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen...

Lees meer