Wie als historicus meewerkt aan radio- en televisieprogramma’s merkt al snel dat programmamakers helemaal niet geïnteresseerd zijn in het verleden. Het gaat ze om de toekomst. Ze willen niet weten hoe de Amerikaanse voorverkiezingen zijn ontstaan, ze willen weten wie aanstaande november de verkiezingen gaat winnen. Daarom deze maand een betrouwbare voorspelling van de veranderende machtsrelaties in de loop van deze eeuw. Daartoe is het eerst noodzakelijk een eeuw terug te gaan in de geschiedenis.
In 1904 was Engeland de enige echte wereldmogendheid, in het bezit van een imperium waarin volgens zeggen de zon nooit onderging. De bijzondere positie van Engeland was eigenaardig, omdat het een relatief klein land was met een niet al te omvangrijke bevolking. Zijn eminente positie had Engeland vooral te danken aan het feit dat de Industriële Revolutie daar in de late achttiende eeuw begonnen was. In 1904 had Engeland die voorsprong al praktisch volledig verloren aan Duitsland en de Verenigde Staten. Niemand realiseerde zich op dat moment echter dat Engeland was begonnen aan een proces van machtsverval dat bijna een eeuw zou duren.
Wat waren de oorzaken van dat machtsverval? In de eerste plaats de beperkte demografische basis van Engeland. Als Engeland in 1904 250 miljoen inwoners had gehad, zou de situatie er heel anders hebben uitgezien. In de tweede plaats het onvermijdelijke verlies van de technologische voorsprong. In de derde plaats het verlies van het indrukwekkende imperium.
In 2004 zijn de Verenigde Staten de onaantastbare nummer één van de wereld, zowel in militair, economisch als cultureel opzicht. De Amerikaanse neoconservatieven spreken zelfs van een ‘New American Empire’. Toch is het waarschijnlijk dat we al enige tijd begonnen zijn aan de nadagen van de Amerikaanse macht. De Verenigde Staten hebben weliswaar een grote en snelgroeiende bevolking, maar in vergelijking met India en China is hun demografisch potentieel beperkt.
Wat de neoconservatieven ook mogen denken van het New American Empire, de tijd van imperia is allang voorbij. Amerika heeft al moeite met de tijdelijke bezetting van Irak. Aan het eind van deze eeuw zal het economisch zwaartepunt van de wereld zijn verschoven naar Oost-Azië. De Verenigde Staten zullen tegen die tijd nog steeds beschikken over een aanzienlijk machtspotentieel, maar ze zullen niet langer de onaantastbare nummer één zijn.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
