Home TIJDSCHRIFT

TIJDSCHRIFT

  • Gepubliceerd op: 23 september 2003
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Wim Berkelaar
  • 2 minuten leestijd

TIJDSCHRIFT VOOR SOCIALE GESCHIEDENIS
euro 15,-. Tel.: 020-668 58 66



Nu de ‘hoge’ en de ‘lage’ cultuur steeds meer vervlochten raken, is de volkskunde een serieuzer onderwerp van studie geworden. Volksfeesten en volksdansen worden bestudeerd alsof het leven ervan afhangt: elke uiting van de ‘gewone’ man wordt met sympathie in kaart gebracht. Maar ik kan de gedachte nooit van me af zetten dat het bij al die volksfeesten en al dat volksdansen lulligheid troef is.

Met verwondering lees ik dan ook in het Tijdschrift voor sociale geschiedenis (2003-2), in een overigens uitstekend artikel van Barbara Henkes over het volkskundig echtpaar Van der Ven-ten Bensel, hoe de vrouw van het duo zich stort op volksdansen. De Brits georiënteerde Elise van der Ven-ten Bensel raakte in de jaren twintig van de vorige eeuw in de ban van de volksdans. In 1933 schreef ze een boek onder de sprekende titel De Volksdans herleeft!.

Het boek verscheen op een moment dat in Nederland (en West-Europa) een discussie was ontstaan over de ‘dierlijke’ dans, die onder invloed van jazzmuziek zijn intrede had gedaan. De volksdans zou een ‘gezond’ tegenwicht bieden tegen deze zedenverwildering. Ten Bensel geloofde zelfs dat volksdansen de politieke tegenstellingen zou overwinnen. ‘Nazi’s, fascisten, communisten, sinnfeiners en aanhangers van verschillende politieke systemen zullen broederlijk te zamen dansen,’ schreef Ten Bensel in 1935.

D.J. van der Ven was meer op Duitsland gericht. In dat land nam het volksdansen onder de nazi’s een hoge vlucht. Enthousiast begroette het echtpaar het ‘Wereldcongres voor Ontspanning en den Vrijen Tijd’ dat in 1936 in Hamburg werd gehouden. Maar Van der Ven weigerde vooralsnog te aanvaarden dat de volksdans een uiting was van de superioriteit van het zogenoemde ‘Noordras’, zoals de nazi’s wilden doen geloven.

De van der Vens vreesden een Duitse inval, maar draaiden na mei 1940 als een blad aan de boom om. Ze werkten samen met de bezetter en hechtten nu wel belang aan het begrip ras. Kwam die ommezwaai voort uit louter opportunisme, uit argeloosheid of uit puur eigenbelang? Volgens Henkes was het echtpaar zo in beslag genomen door zijn strijd voor de herleving van de volkscultuur dat het zichzelf beschouwde ‘als culturele hogepriesters, onafhankelijk van ”de” politiek’.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
Artikel

India en Pakistan zijn al aartsrivalen sinds hun geboorte

De spanningen tussen kernmachten India en Pakistan liepen in de afgelopen week hoog op. Het conflict over het grensgebied Kashmir stamt uit 1947, het jaar van de opdeling van Brits-Indië. Die ging gepaard met gruwelijkheden en geweld: goede buren werden plotseling elkaar aartsvijanden. Begin juli 1947 arriveerde de Britse advocaat Cyril Radcliffe in een snikheet...

Lees meer
Militaire parade door Moskou in 2015
Militaire parade door Moskou in 2015
Artikel

Rusland vierde 9 mei niet altijd zo uitbundig. Nu moet de militaire parade de oorlog in Oekraïne rechtvaardigen

In 1945 viert de Sovjet-Unie voor het eerst de overwinning op nazi-Duitsland met een grote parade. Sindsdien is de betekenis van de wapenschouw op 9 mei verschillende keren veranderd. Tegenwoordig moet die militaire parade in Moskou vooral de oorlog in Oekraïne en het regime van president Vladimir Poetin legitimeren. ‘Ter gelegenheid van de overwinning op...

Lees meer
Zeezender Radio Veronica tijdens de laatste uitzenddag in 1974.
Zeezender Radio Veronica tijdens de laatste uitzenddag in 1974.
Interview

‘De Top 40-hitlijsten van Radio Veronica waren heilig’

Pophistoricus Leo Weijers (1959) is van jongs af aan gefascineerd door Radio Veronica. Als een ode aan de verdwenen zeezender schreef hij er een boek over. ‘Veronica was een bron van inspiratie voor latere radiomakers.’ Op 15 oktober 1959 werd de Vrije Radio Omroep Nederland (VRON) tijdens een vergadering van vrije radiohandelaren opgericht. De pioniers...

Lees meer
Still uit The promise
Still uit The promise
Recensie

Papoea’s werd niets gevraagd

De documentaire 'The Promise' blikt met archiefbeelden en interviews terug op het lot van de Papoea’s als speelbal van geopolitieke krachten.

Lees meer