Home The real story behind the headlines

The real story behind the headlines

  • Gepubliceerd op: 27 april 2010
  • Laatste update 02 mei 2023
  • Auteur:
    Jaap Verheul
  • 6 minuten leestijd

In geen land hebben journalisten zoveel invloed als in de Verenigde Staten. De media vormen er een ‘vierde macht’. Die speelt een sleutelrol binnen het politieke bestel doordat ze de publieke opinie verwoordt en daarmee ook stuurt, maar vooral omdat ze de uitvoerende macht zichtbaar maakt en aan een oordeel onderwerpt.

Ongetwijfeld spelen journalisten daarom zo’n belangrijke rol bij de verslaglegging van het Amerikaanse verleden. Een aanzienlijk deel van de historische productie komt uit handen van beroepsmatige schrijvers die vooral uitblinken in dramatische biografieën en spannende avonturen. De hier besproken boeken laten echter onbedoeld zien hoe groot de kloof blijft tussen goede verslaggeving en zinvolle geschiedschrijving.

Beroepsbiograaf James McGrath Morris waagde zich aan een levensbeschrijving van Joseph Pulitzer, de complexe man die de grondlegger werd van de Amerikaanse massamedia. Hij biedt geen radicaal nieuw beeld in vergelijking met de biografie door W.A. Swanberg uit 1967, maar heeft wel dankzij onvermoeibaar onderzoek en de vondst van nieuwe documenten veel kleur en detail toegevoegd.

Met dramatisch effect schetst Morris het levensverhaal van de berooide Joodse immigrant uit Boedapest, die naar de Verenigde Staten trok om als remplaçant in de Burgeroorlog te vechten en zich daarna razendsnel opwerkte tot ’s lands eerste mediamagnaat. Als manische autodidact klom Pulitzer op tot journalist en mede-eigenaar van de Westliche Post, de belangrijkste krant van de grote Duitstalige gemeenschap in St. Louis, in een tijd dat kranten nog vooral een verlengstuk van politieke facties waren. Maar hij bleek toch vooral een gewiekste ondernemer, die door behendige investeringen de mogelijkheid kreeg zich te storten op de rechtenstudie en vervolgens de politiek in ging, eerst als liberaal Republikein, maar vanaf 1872 als overtuigd Democraat.

Pulitzer brak door toen hij de St. Louis Post-Dispatch ontwikkelde tot politiek wapen tegen de gevestigde elite, door onder schreeuwerige koppen misstanden, corruptie en verkwisting te ontmaskeren. Tegelijk lokte hij de lezers met sensationele verhalen over misdaden, rampen, tragedies en uitvindingen, die iedereen de volgende dag met vrienden en collega’s wilde delen. Onder deze populistische succesformule veroverde Pulitzer vanaf 1883 ook de krantenhoofdstad New York met zijn spectaculair groeiende The World.

Hoewel Pulitzer hierdoor zelf een steenrijke tycoon werd, eindigde zijn leven als een tragedie. Hij werd in sensatiezucht overtroefd door de gewetenloze William Randolph Hearst, die zijn kranten in 1898 liet schreeuwen om oorlog tegen Spanje. Daarna werd hij door een wraakzuchtige Theodore Roosevelt in eindeloze rechtszaken gesleurd. Teleurgesteld en onmachtig trok de krantenmagnaat zich terug op zijn zeewaardige privéjacht, inmiddels vrijwel geheel blind en geplaagd door allerlei zenuwaandoeningen.

Morris beschrijft magistraal hoe de man die in het middelpunt van de samenleving had gestaan door zijn lezers een gevoel van verbondenheid te geven, in 1907 volstrekt eenzaam, geïsoleerd en achterdochtig stierf. Maar tegelijk laat hij de kans liggen om het levenswerk van Pulitzer te plaatsen binnen de populistische politiek en massacultuur van een snel veranderende samenleving.

Journalist Ted Morgan, die eerder de naar Pulitzer genoemde prijs won en onder meer biografieën schreef van FDR, Winston Churchill en Somerset Maugham, past bij uitstek journalistieke vaardigheden toe in zijn aangrijpende verslag van de Slag bij Bien Dien Phoe, die plaatsvond van 13 maart tot 7 mei 1954. Deze vernietigende nederlaag van de Franse elitetroepen tegen de Vietminh van generaal Vo Nguyen Giap markeerde niet alleen het einde van de Eerste Indo-Chinese Oorlog, maar luidde tegelijk het begin in van een lange Amerikaanse betrokkenheid in Vietnam.

Morgan, die werd geboren als Franse graaf, diende in Algerije onder zijn nieuwe naam Amerikaans staatsburger werd, verkeert in een uitstekende positie om de Franse en Amerikaanse betrokkenheid bij deze oorlog te belichten. Hoewel hij zich grotendeels baseert op eerder gepubliceerd materiaal, brengt hij de lotgevallen van generaal Henri Navarre en diens officieren als een verslaggever tot leven in een beeldend relaas dat is ingedeeld in ‘actes’ en ‘scènes’. Maar hierbij doet zich iets merkwaardigs voor: in zijn poging ooggetuigenverslagen te reconstrueren bedrijft Morgan in feite journalistiek op basis van geschiedschrijving in plaats van andersom.

Morgans kracht schuilt vooral in de flair waarmee hij de tragische gebeurtenissen in een afgelegen vallei in het noorden van Vietnam in het bredere verband plaatst van de geopolitieke krachtenveld van de Koude Oorlog. Zijn boek beschrijft zo de Amerikaanse ontdekking van Vietnam en is daarmee ook het verhaal van de moeizame shuttle diplomacy tussen Washington, Parijs en Londen.
Hoewel de voortdurend rondvliegende Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Foster Dulles aanvankelijk niets wilde weten van de koloniale ambities van Frankrijk en Engeland, laat dit boek zien hoe hij onverbiddelijk in het conflict gezogen werd en de Fransen uiteindelijk zelfs atoombommen aanbood om de strijd te beslechten.

Tegelijk beklemtoont Morgan echter dat de Amerikaanse hulp zinloos bleef zolang Parijs weigerde de autonomie over de oorlogvoering op te geven. De amerikofiele Morgan lijkt zijn Amerikaanse lezers dan ook te willen meegeven dat zijn nieuwe vaderland het moeras van Vietnam in getrokken is door het oeverloze geklungel in Parijs en Saigon.

De journalistieke insiders John Heileman en Mark Halperin laten er geen twijfel over bestaan dat ze met hun Game Change de definitieve geschiedenis hebben willen schrijven van de presidentiële verkiezingscampagne van 2008. Op basis van meer dan driehonderd interviews presenteren ze zelfverzekerd de ‘real story behind the headlines’. En inderdaad heeft hun ‘ultimate definitive account’ nogal wat stof doen opwaaien, onder meer doordat ze konden optekenen hoe de Democratische fractievoorzitter in de Senaat Harry Reid al vroeg een voorkeur uitsprak voor Obama, maar zich tegelijk opgelucht toonde over diens lichte huidskleur en weinig negroïde tongval.

Hun boek is opgebouwd uit smeuïge politieke roddel voor degenen die precies willen weten hoe John Edwards zich tot afgrijzen van zijn medewerkers in de handen wierp van de gestoorde groupie Rielle Hunter, hoeveel moeite de staf van John McCain heeft gedaan om het spectaculaire onbenul van Sarah Palin te verbergen, hoe Bill Clinton de campagne van Hillary in de war stuurde, en – natuurlijk – hoe Barack Obama door zijn de campagnestaf aanbeden werd als een ‘Black Jesus’.

Maar wie op zoek is naar het politieke, economische en demografische krachtenveld dat Obama in het Witte Huis hielp wordt snel claustrofobisch van de binnenkamerjournalistiek die al die in partijkantoren, vergaderzalen en hotelkamers gevoerde dialogen wil reconstrueren. Het is alsof je gedwongen bent een gedetailleerd wandtapijt te bestuderen door er met een vergrootglas centimeter voor centimeter overheen te schuiven.

Het genre van de campagnebiografie, dat in handen van Theodore White het meesterwerk The Making of a President, 1960 opleverde, wordt zo toch te veel bladeren in oude kranten. En dat kunnen historici dan beter zelf doen.

James McGrath Morris
Pulitzer. A Life in Politics, Print, and Power
558 p. HarperCollins, € 29,95

Ted Morgan
The Valley of Death. The Tragedy at Dien Bien Phu That Led America into the Vietnam War
722 p. Random House, € 30,99

John Heilemann en Mark Halperin
Game Change. Obama and the Clintons, McCain and Palin, and the Race of a Lifetime
448 p. HarperCollins, € 24,99

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.