Voor de ingang van het Dordrechts Museum staat een heuse rij. Binnen is het dringen. De schaarse bankjes zijn bezet, bezoekers schuifelen voetje voor voetje lang de muren. De tentoonstelling trekt veel publiek, want voor het eerst is een groot deel van de imposante kunstcollectie van de ‘kunstkoning’ bijeengebracht. Koning Willem II is hot.
Bij binnenkomst kun je een iPod krijgen met daarop een geluidsbestand van twintig minuten. Maar eerst maar eens de eerste zaal zien binnen te komen. Daar hangen enorme portretten van Willem en zijn Russische vrouw Anna Paulowna. Een deel van de tentoonstelling gaat over de harmonieuze verhouding tussen de twee vorstenhuizen. Deze werd telkens bevestigd met geschenken over en weer. Een mooi voorbeeld zijn de zeestukken van J.C. Schotel die Willem aan zijn zwager tsaar Nicolaas aanbood. Die overtroefde de geste met twee gigantische vazen uit de keizerlijke porseleinfabriek, waarop in miniatuur de twee zeegezichten waren nageschilderd.
Dat de Nederlandse koning zich in de Russische adel kon introuwen, was vooral te danken aan tsarina Maria Fjodorovna, de moeder van Anna. Toen Napoleon om de hand van haar dochter kwam vragen, wees ze hem resoluut af. Willem, die zijn moed had bewezen op het slagveld van Waterloo, was haar ideale schoonzoon.
Dat Slender Willy inderdaad een bescheiden postuur had, bewijst het uniform dat hij droeg bij zijn inhuldiging. Voor iemand die zijn vader in alles wilde overtreffen en uiterlijk vertoon daarvoor als aangewezen middel zag, stelt het simpele uniform weinig voor. Maar Anna begreep haar echtgenoot. Ze schreef haar broer Nicolaas: ‘Deze eenvoud siert hem, want het toont de man zoals hij is.’ Met zijn Russische muts en sabel profileerde Willem zich nadrukkelijk als vriend van Rusland.
Ook Wexy, het lievelingspaard dat Willem liet opzetten, valt wat tegen. Het strijdros ziet eruit als een lieve, borstelige pony. Bovendien is hij wat opgelapt, want een flapje huid op zijn achterflank is opnieuw opgenaaid.
Het grootste deel van de tentoonstelling gaat over Willem de Verzamelaar. Als kind van zijn tijd bouwde hij een weergaloze kunstcollectie op. Hij hield van contemporaine kunst, maar vooral ook van het vaderlands verleden. De nieuw gebouwde Gotische Zaal in Den Haag hing hij vol met werk van oude meesters als Rembrandt, Ruisdael, Steen en Bakhuyzen. Anders dan zijn tijdgenoten had hij een sterke voorliefde voor de Vlaamse Primitieven, zoals een prachtig drieluik van Memling.
Willem was nogal kooplustig. Gemiddeld schafte hij elke maand een schilderij aan. Voor een bijzonder mooi vrouwenportret van Pieter de Kempener had hij bijna 10.000 gulden over. Toen de gehele kunstcollectie zes jaar later werd geveild, bracht het niet meer dan een derde van dat bedrag op. Willem zat namelijk diep in de schulden. Hij leende daarom een miljoen van zijn zwager Nicolaas, met de kunstcollectie als onderpand. Maar toen overleed hij plotseling. De erfgenamen besloten de collectie te veilen, in de verwachting dat die het dubbele zou opleveren. De veiling duurde acht dagen. Er was veel belangstelling voor, maar er werd maar weinig gekocht. De Nederlandse overheid had geen interesse en de collectie viel jammerlijk uit elkaar.
Over het verhaal van Willem en Anna is genoeg te vertellen, maar de tentoonstelling schetst weinig achtergrond. Het is jammer dat het verhaal op de iPod die lacune niet vult. Verschillende historici, onder wie Herman Pleij en Ileen Montijn, vertellen smakelijke, maar op zichzelf staande anekdotes. Montijn houdt bijvoorbeeld een erg lang en wat hakkelend verhaal over de bedgewoontes van de koning. ‘Aan mijn lijf geen polonaise,’ laat ze Willem zeggen. Iets meer diepgang had niet misstaan in deze verder visueel aantrekkelijke en diverse tentoonstelling.
Willem II – Kunstkoning
Dordrechts Museum
Tot en met 15 juni
Museumstraat 40, Dordrecht.
Open: dagelijks van 10.00-17.00 uur.
Info: 078-770 87 08 of www.WII-kunstkoning.nl
Dit artikel is exclusief voor abonnees
