De oorlog van Jan, Henk, Eva en Nelly
Verzetsmuseum Junior leert en vermaakt moeiteloos
Twee jaar geleden ging ik met mijn dochter naar het Verzetsmuseum. Het kreeg indertijd een 9 in onze museumtest en was in mijn beleving heel toegankelijk. We liepen alleen meteen op tegen een uiteenzetting over de verzuiling, en dat ging de achtjarige toch iets boven de pet. Maar nu is er het Verzetsmuseum Junior, dus op een woensdagmiddag ging dochter – inmiddels tien – met een vriendin in de herkansing.
In een soort lift neemt een film ons met terugtellende jaartallen en retromuziek mee terug in de tijd. Best eng, vinden de dames, al is het een beetje bordkarton, net als het pleintje waarop we vervolgens de Tweede Wereldoorlog binnenstappen. Vier huisjes staan er gegroepeerd rond een boom.
In de huisjes wonen kinderen – kinderen die echt bestaan hebben – met hun familie. De vader van Jan zit in het verzet, Eva is Joods, Nelly’s ouders zijn lid van de NSB en Henk komt uit een ‘gewoon’ gezin. Hij verzamelt oorlogssouvenirs, speelt hockey – ook als de velden worden gevorderd door de Duitsers – en moet op klompen lopen, omdat er geen schoenen meer zijn.
Binnen zijn de kamertjes ingericht met meubels uit de jaren veertig. Je mag overal aankomen: in een kast in het huis van Jan zit een spel waarin je met geheime boodschappen een piloot terug moet loodsen naar Engeland. In het huis van Eva – jassen met de Jodenster aan de kapstok – zitten bezoekers rond de tafel. Wie op een knop drukt, hoort een gezinslid de voors en tegens van onderduiken uitleggen, en mag vervolgens kiezen wat hij zou doen.
Een scherm in de tafel in het huis van Nelly behandelt nazi-propaganda. Bij een stelling moet het goede plaatje gezocht worden, waarop een korte uitleg volgt. ‘Dénk het niet,’ mompelen de jonge bezoekers bij ‘Kom bij de Jeugdstorm’. Spannend is de telefoon die overgaat in het huis van Jan. ‘Meneer Slomp, verdwijn!’ roept een stem als je opneemt – de Duitsers zijn onderweg.
Op verschillende plekken geven de oorlogskinderen in korte geluidsfragmenten uitleg. Authentieke voorwerpen liggen in vernuftig ingebouwde vitrinetjes: de schilderijen die Eva’s broer maakte in de onderduik, het valse paspoort van Jans moeder. Een kamertje in het huis van Eva leidt via de onderduik naar Westerbork en door een wagondeur naar Auschwitz; een film met animaties vertelt wat zij en haar moeder daar meemaakten. Onder de preekstoel van Jans vader – verzetsstrijder Frits de Zwerver – zit een piloot ondergedoken.
Net als in het volwassen museum verlaat je de tentoonstelling via de Bevrijding. Daar wordt in vier kastjes verteld hoe het afliep met de kinderen: Nelly moest naar een interneringskamp, Eva’s vader en broer Heinz kwamen niet terug uit het oosten, haar moeder trouwde later met Otto Frank.
Tot slot een kleine witte kamer. Hier kunnen kinderen hun indrukken op briefjes aan de muur hangen. En hier kijken de bejaarde Eva, Henk, Nelly en Jan terug op de oorlog, in korte fragmenten die afzonderlijk te bekijken zijn. Ook werken ze mee aan een spel over de actualiteit van de oorlog. Dat laatste is wat veel na alle indrukken, maar educatief onvermijdelijk.
De dames zijn enthousiast over het winkelspel – zoek de goede distributiebon bij het levensmiddel –, waar ze de high score halen, en zwoegen op een papiertje met vier varkens dat – zoek het vijfde zwijn – na wat vouwwerk een afbeelding van Hitler laat zien. Ze zijn ook blij de volwassen geworden kinderen terug te zien. En ze hebben wat opgestoken.
Aan het einde van het Verzetsmuseum Junior is het bordkarton vergeten, omdat je bent ondergedompeld in de persoonlijke verhalen van de vier kinderen. Daarbij is het gelukt om morele oordelen te vermijden en de belevingswereld van de kinderen intact te laten zonder op de knieën te gaan. Net als in het grote museum wordt er heel veel informatie geboden, in een harmonieuze afwisseling van authentieke voorwerpen, beeld, geluid en interactieve constructies, die boeien, elkaar aanvullen en samen het verhaal van de oorlog vertellen.
Waarom lopen hier op woensdagmiddag maar drie kinderen en vijf volwassenen rond? Vaders, moeders, opa’s en oma’s: hup, naar het Verzetsmuseum Junior!
Dit artikel is exclusief voor abonnees
