Home TENTOONSTELLING: Nationaal Monument Kamp Vught

TENTOONSTELLING: Nationaal Monument Kamp Vught

  • Gepubliceerd op: 22 september 2015
  • Laatste update 25 mei 2023
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 3 minuten leestijd

Kun je een tentoonstelling over de werkkampen in de Sovjet-Unie houden in een voormalig SS-concentratiekamp? Een kamp waar tijdens de Duitse bezetting Joden en andere slachtoffers zijn opgesloten? Het gebeurt in elk geval bij het Nationaal Monument Kamp Vught. Hier is de expositie De Goelag. Terreur en willekeur in de Sovjet-Unie te zien. Er is zelfs aandacht voor Nederlandse SS’ers die na de Tweede Wereldoorlog in Russische kampen terechtkwamen.

Het is een kleine, maar indringende tentoonstelling die journalist, schrijver en russoloog Alexander Münninghoff samen met zijn jongere collega Jelle Brandt Corstius en historicus Nanci Adler van het NIOD heeft gemaakt. De vormgeving is geïnspireerd door het constructivisme van de jaren twintig, met rood geschilderde T-balken, katrollen en kettingen. Eigenlijk een stijl die meer past bij de kinderjaren van de Sovjet-Unie dan bij de periode van het stalinisme, toen het goelagsysteem op zijn ‘hoogtepunt’ was. Maar de industriële vormen laten zien waarvoor de kampgevangenen werden gebruikt: slavenarbeid.

De gevangenen of zeks bouwden de Sovjet-Unie op. Zij delfden de grondstoffen en schiepen de infrastructuur die het land op gelijke hoogte moesten brengen met Amerika. Sommige projecten hadden succes, andere waren waanzin. Zoals een spoorlijn aan de poolcirkel: tot mislukken gedoemd, maar fataal voor duizenden dwangarbeiders. In totaal lieten in de goelag 17 tot 18 miljoen mensen het leven – een kwart van alle gevangenen.

Toch was het doel van de goelag niet Vernichtung durch Arbeit, zoals het geval was in het SS-kamp Mauthausen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Officieel moesten de gevangenen boeten voor misdaden tegen de Sovjet-Unie, maar velen hadden vrijwel niets misdaan. Regio’s kregen simpelweg quota opgelegd voor het aantal gevangenen dat ze moesten leveren om de kampindustrie te laten draaien. Lachen om een grapje over de secretaris-generaal van de Communistische Partij was soms genoeg om op transport te worden gesteld. Zelfs Stalin, met al zijn paranoïde wanen, moet dat hebben beseft. De enorme sterfte lijkt dus vooral voort te komen uit onverschilligheid voor individuele levens. Waarom dure machines aanschaffen als je genoeg mensen kunt dwingen om met spaden en houwelen een kanaal van de Finse Golf naar de Witte Zee te graven?

Onder de miljoenen slachtoffers bevonden zich ook enkele duizenden Nederlanders: krijgsgevangen SS-soldaten, maar ook fellow-travelers. Dirk Schermerhorn, de broer van de latere minister-president van Nederland, speelde in de jaren dertig als ingenieur een rol bij de aanleg van de Moskouse metro. Stalin eiste een onrealistisch snelle oplevering en Schermerhorn moest vanwege technische problemen op de rem trappen. Hij werd opgepakt, ter dood veroordeeld en geëxecuteerd. Zijn vrouw Francisca belandde in een strafkamp, waar ze na acht jaar dwangarbeid stierf.

De tentoonstelling eindigt in het heden. De regering van Vladimir Poetin doet er alles aan om de herinnering aan de goelag uit te wissen. Het enige werkkamp dat tot voor kort dienstdeed als museum is onder druk van het Kremlin gesloten. Voor een waarachtig beeld van de communistische terreur in hun eigen land zullen de Russen naar Vught moeten.
 
Bas Kromhout is historicus en journalist
 
De Goelag. Terreur en willekeur in de Sovjet-Unie
Nationaal Monument Kamp Vught
Lunettenlaan 600, Vught
t/m 31 maart 2016
Di t/m vr 10-17, weekend 12-17
Info: www.nmkampvught.nl

 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
Artikel

India en Pakistan zijn al aartsrivalen sinds hun geboorte

De spanningen tussen kernmachten India en Pakistan liepen in de afgelopen week hoog op. Het conflict over het grensgebied Kashmir stamt uit 1947, het jaar van de opdeling van Brits-Indië. Die ging gepaard met gruwelijkheden en geweld: goede buren werden plotseling elkaar aartsvijanden. Begin juli 1947 arriveerde de Britse advocaat Cyril Radcliffe in een snikheet...

Lees meer
Militaire parade door Moskou in 2015
Militaire parade door Moskou in 2015
Artikel

Rusland vierde 9 mei niet altijd zo uitbundig. Nu moet de militaire parade de oorlog in Oekraïne rechtvaardigen

In 1945 viert de Sovjet-Unie voor het eerst de overwinning op nazi-Duitsland met een grote parade. Sindsdien is de betekenis van de wapenschouw op 9 mei verschillende keren veranderd. Tegenwoordig moet die militaire parade in Moskou vooral de oorlog in Oekraïne en het regime van president Vladimir Poetin legitimeren. ‘Ter gelegenheid van de overwinning op...

Lees meer
Zeezender Radio Veronica tijdens de laatste uitzenddag in 1974.
Zeezender Radio Veronica tijdens de laatste uitzenddag in 1974.
Interview

‘De Top 40-hitlijsten van Radio Veronica waren heilig’

Pophistoricus Leo Weijers (1959) is van jongs af aan gefascineerd door Radio Veronica. Als een ode aan de verdwenen zeezender schreef hij er een boek over. ‘Veronica was een bron van inspiratie voor latere radiomakers.’ Op 15 oktober 1959 werd de Vrije Radio Omroep Nederland (VRON) tijdens een vergadering van vrije radiohandelaren opgericht. De pioniers...

Lees meer
Still uit The promise
Still uit The promise
Recensie

Papoea’s werd niets gevraagd

De documentaire 'The Promise' blikt met archiefbeelden en interviews terug op het lot van de Papoea’s als speelbal van geopolitieke krachten.

Lees meer