Home Tentoonstelling: Klapschaats, schoolslag en DAF-je

Tentoonstelling: Klapschaats, schoolslag en DAF-je

  • Gepubliceerd op: 23 februari 2010
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Marieke Prins
  • 2 minuten leestijd

Maarten Pietersz, timmerman, ontwierp een achtkantige én een vierkantige windmolen, bruikbaar voor verschillende toepassingen. ‘En omdat de aanvrager dit niet tot stand gebracht zou hebben zonder grote aanmerkelijke kosten, moeite en arbeid’ vroeg Pietersz in 1595 octrooi aan. Een document met de tekening van de molen is een van de voorwerpen op de tentoonstelling Made in Holland. Uitvindingen en innovaties, in de Kunsthal in Rotterdam.

Ineens start er een hels kabaal. Een blonde jongen van een jaar of tien helt voorover. Hij draagt een veiligheidsbril en een stormparaplu – een recente uitvinding. Die is asymmetrisch, en daardoor zo weerbestendig dat hij zelfs bruikbaar is in een cabriolet, wat te zien is op een filmpje. Twee andere innovaties, pakken van ambulancepersoneel, wapperen woest aan hun haken. De herrie komt van een windmachine. Als die ophoudt keert de stilte terug.

Alle ontwerpen hier zijn tastbare uitvindingen; geen medicijnen of een nieuwe computertaal dus, maar díngen die je kunt aanraken. Ze komen uit de eindwerkstukken van de TU Delft van de afgelopen veertig jaar, en uit het Nationaal Archief, dat al ruim vier eeuwen Nederlandse octrooien bewaart. Elk van de vijf flinke zalen heeft een thema, zoals Gezondheid, Vervoer, Vrije Tijd, en bevat recente en oude uitvindingen. Wel honderd mensen – het merendeel man – bekijken ze op deze zondagmiddag.

Wat waren grote Hollandse uitvindingen? Eigenlijk moet je nog goed zoeken. De opoefiets? De Friese doorloper? De windmolen? De klapschaats, de schoolslag en het DAF-je blijken in ieder geval echt Nederlands. In een filmpje prijst Ron Brandsteder, in witte schoenen en broek, met warme stem het autootje aan. Alle ontwerpen, wereldschokkend of niet, hangen hier mooi aan de wand of staan op schuine witte podia. Op een gepast voetstuk, maar ook weer niet té.

Made in Holland heeft weinig poeha. Een gróót verhaal over de Nederlandse bijdrage aan de vooruitgang ontbreekt. De expositie toont simpelweg véél uitvindingen: de koepeltent, een bloemenstandaard, een droogdok en de paarse carrosserie van de auto van de toekomst. Veel uitvindingen zijn belangrijk geweest, maar het geheel is een vrolijk rariteitenkabinet.

De eerste zaal bijvoorbeeld, over gezondheid en hygiëne, begint met een duidelijk staaltje vooruitgang: het Amsterdamse waterleidingnet. Een poster uit 1866 die oproept tot het drinken van duinwater om cholera te voorkomen, verwijst naar die nieuwe waterleiding. Volgende ontwerp zijn een ‘rioolspel’ voor een speeltuin, met de naam Poopee (2007), en een damesurinoir, met de naam Lady P (1998). Een zaal verder staat de Intuïtieftafel (2003) een kantoormeubel met een tafelblad gemaakt van brede elastieken, die ‘spel uitlokken’.

Gaat die doorbreken? We weten het nog niet. Uitvinden is hard werken, zonder garanties. Net als in 1595. Daarom kreeg Maarten Pietersz zijn octrooi. Wie zijn molen namaakte moest honderd gouden realen aan boete betalen.

Made in Holland. Uitvindingen en innovaties
Kunsthal
Museumpark, Westzeedijk 341, Rotterdam. Tot 21 maart. Open: di-za 10-17 uur, zo 11-17 uur. Info: 010- 44 00 301 of www.kunsthal.nl.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer