Home Stiekem katholiek

Stiekem katholiek

  • Gepubliceerd op: 18 oktober 2018
  • Laatste update 07 apr 2020
  • 1 minuut leestijd
Stiekem katholiek

Katholieken in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden schipperden met hun religie om zich te handhaven in een samenleving die ‘paapsche superstitien ende affgoderie’ officieel afwees.

In de Republiek was grofweg een derde van de bevolking katholiek, maar tijdens de Opstand in de late zestiende eeuw waren katholieke kerken ontmanteld en was het priesters verboden hun ambt uit te oefenen. Officieel waren er dus weinig mogelijkheden voor katholieken, maar gelovigen hielden vast aan de materiële kanten van hun religie: door onder hun kleding een rozenkrans te dragen, bijvoorbeeld, door ‛in stilligheid’ op bedevaart te gaan en vooral door op hun doodsbed de laatste sacramenten te ontvangen.

Om maatschappelijk succesvol te kunnen zijn waren sommigen bereid hun geloof voor de buitenwereld te verzaken. Simon van Veen bijvoorbeeld, afkomstig uit een vooraanstaande katholieke Leidse familie, maakte rond 1600 carrière als onder meer stadsadvocaat van Leiden, lid van het Hof van Holland en de Hoge Raad. Daarvoor moest hij zich openlijk distantiëren van zijn katholicisme – al was hij getrouwd met een diepgelovige katholieke en werd zijn zoon priester. Toen zijn werkzame leven voorbij was, werd hij weer openlijk katholiek.

Anderen waren strikter in de leer en gruwden van deze flexibiliteit. Maar in de praktijk waren veel katholieken ‛stapelaars’ van identiteiten: ze voelden zich zowel verbonden met hun geloof als met hun stad, gewest en land waar calvinisten politiek de boventoon voerden.

 
Carolina Lenarduzzi, Katholiek in de Republiek. Subcultuur en tegencultuur in Nederland, 1570-17501750 (proefschrift Universiteit Leiden)

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Interview

Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’

President Donald Trump richt zijn vizier op universiteiten die hij ‘te woke’ vindt. Wie niet stopt met zijn diversiteitsbeleid, verliest subsidie. Zijn de Verenigde Staten nog wel het beloofde land voor wetenschappers? ‘Ik denk absoluut na over een terugkeer naar Nederland.’ Ze had in april een beurs aan moeten vragen voor haar onderzoek, maar Andrea...

Lees meer
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Artikel

CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud

Langs mystieke én langs praktische weg onderzocht alchemist Jan Baptista van Helmont de mens en de wereld. Hij droomde van magische zalven en spirituele zaden en liet scheikundigen een belangrijke erfenis na. Maar zijn ideeën brachten hemzelf in grote problemen. Naar verluidt had Jan Baptista van Helmont rare, ketterse dingen beweerd. Dat het zweet van...

Lees meer
Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer
Adolf Hitler en Francisco Franco
Adolf Hitler en Francisco Franco
Beeldessay

Franco liet Hitler in de steek 

Ideologisch had de Spaanse dictator Francisco Franco veel raakvlakken met de fascisten in Duitsland en Italië. Toch koos hij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet echt voor hen.   Het was geen geslaagde ontmoeting. Nazileider Adolf Hitler zou na afloop hebben gezegd dat hij liever een paar kiezen liet trekken dan nog een keer af te spreken...

Lees meer