Souvenir

In de serie ‘Souvenir’ tonen bekende Nederlanders hun aandenken aan een roerige periode in hun leven. Dit keer Dries van Agt met een boek over de treinkaping door Molukkers bij De Punt.

‘Je kunt ervan uitgaan dat wat hij schrijft bijna zeker waar is,’ zegt Dries van Agt. De voormalig minister-president heeft De Molukse acties van Peter Bootsma grondig gelezen en hij roemt de wetenschappelijke en zorgvuldige benadering van het onderwerp. Bootsma beschrijft de zes acties van Zuid-Molukse jongeren in de jaren zeventig die aandacht wilden voor hun vrijheidsstrijd.
Het boek heeft voor Van Agt vooral waarde omdat het niet dezelfde aantijgingen bevat als de documentaire Dutch Approach, die in 2000 uitgezonden werd. Hierin wordt beweerd dat Van Agt toezeggingen deed aan de treinkapers die hij vervolgens niet nakwam. De kapers kregen geen vrije aftocht, maar de trein werd door militairen bestormd. Hierbij kwamen zes van de negen gijzelnemers om het leven. Na de uitzending moest Van Agt een tijdlang beveiligd worden vanwege bedreigingen. Hij is nog steeds boos over de beschuldiging. ‘Ik kan met de grootste stelligheid zeggen dat wij van het hoofdkwartier nooit hele of halve toezeggingen hebben gedaan.’

Het is maandagochtend 23 mei 1977 als Van Agt, dan minister van Justitie, gebeld wordt met het bericht dat er een trein gekaapt is bij het plaatsje De Punt. ‘Normaal gesproken zou ik doordeweeks op het departement zijn, maar ik was mij thuis aan het voorbereiden op een verkiezingsrede in Oss.’ Twee dagen later zijn er Tweede-Kamerverkiezingen en Van Agt is lijsttrekker van de gecombineerde lijst die later het CDA zou worden.

In de gekaapte trein, onderweg van Zwolle naar Groningen, zitten 54 mensen. De kapers willen met hun acties aandacht van de Nederlandse regering afdwingen voor de bezetting van de Molukken door Indonesië. Om hun eisen kracht bij te zetten, wordt ook de lagere school in Bovensmilde bezet door vier andere kapers. Zij houden 105 schoolkinderen en vijf onderwijzers gevangen.

Voor Van Agt is het onmogelijk om in te gaan op de eisen van de kapers. ‘Er is geen groter aanmoediging denkbaar om dit soort terreurdaden te blijven plegen dan de hoogste prijs voor de hoogste wandaad te geven. Geen minister van Justitie die zijn ambt waardig is, zou dat doen.’

Omdat een aantal kinderen in de school ziek wordt, laten de kapers ze na enkele dagen vrij. Daarna mogen ook de gezonde kinderen en een onderwijzer van de gijzelnemers vertrekken. Vier onderwijzers blijven achter.

Naarmate de gijzelingen langer duren, wordt de druk groter om aan de kaping een einde te maken. ‘We kregen steeds dringender vermaningen van artsen en psychologen dat vooral de medische toestand van de mensen in de trein hachelijker werd. Er werd mij gezegd dat ik niet verbaasd mocht zijn als er iemand zou bezwijken.’ Overgave door de kapers was geen optie. ‘Wij hadden de indruk dat ze zich voorgenomen hadden zich niet te laten inleggen door een slimme onderhandelaar uit Den Haag. Er viel met hen niet te onderhandelen.’

Op 10 juni komen vijf ministers bij elkaar om te overleggen of de gijzelingen met geweld beëindigd moeten worden. ‘Dat was een dramatische beslissing. Er waren aanzienlijke risico’s aan verbonden, want er konden doden vallen. De vraag was of we dat risico moesten nemen.’ Uiteindelijk wordt er na uren discussie een formele beslissing genomen. Twee aanwezigen, onder wie minster-president Joop den Uyl, zijn tegen ingrijpen, drie ministers voor. De aanval gaat dus door. ‘Achteraf heb ik hier nooit spijt van gehad. Op grond van de gegevens die we hadden, was ingrijpen een redelijke beslissing.’

Op 11 juni worden de school en de trein tegelijkertijd ontzet. De bestorming van de school door drie pantserwagens verloopt soepel. De vier bezetters worden overmeesterd zonder dat er gewonden vallen. Dat kan niet gezegd worden voor de aanval op de trein. Als de kaping is afgelopen, zijn zes kapers en twee gegijzelden, Ansje Monsjou en Rien van Baarsel, om het leven gekomen.