Home Slavernij en kolonialisme prominent in schoolboeken

Slavernij en kolonialisme prominent in schoolboeken

  • Gepubliceerd op: 28 februari 2020
  • Laatste update 12 jun 2025
  • Auteur:
    Redactie Historisch Nieuwsblad
  • 3 minuten leestijd
Slavernij en kolonialisme prominent in schoolboeken

Lesmethoden over geschiedenis in het voortgezet onderwijs besteden veel aandacht aan slavernij en kolonialisme. Dat concludeert het Historisch Nieuwsblad op basis van eigen onderzoek. Aan het slavernijverleden wordt zelfs twee keer zo veel ruimte gegeven als aan de Holocaust. Lees het volledige onderzoek in de maarteditie van Historisch Nieuwsblad.

De laatste jaren klinkt er veel kritiek op het geschiedenisonderwijs. Schoolboeken zouden te wit, te mannelijk en nationalistisch zijn. De VN-rapporteur voor racisme en xenofobie, Tendayi Achiume, zei tijdens haar bezoek aan Den Haag in oktober 2019 dat Nederlandse jongeren te weinig leren over het koloniale en slavernijverleden.

Maar zijn die verwijten terecht? Om dat te toetsen onderzocht Historisch Nieuwsblad zeven verschillende lesmethoden voor vmbo, havo en vwo.

Het onderzoek richtte zich op drie thema’s: zwarte bladzijden, vrouwengeschiedenis en wereldgeschiedenis. De belangrijkste uitkomsten op een rij:

Meer aandacht voor kolonialisme en slavernij dan voor Holocaust

Deze percentages van de totale lesstof worden besteed aan de volgende onderwerpen:

Kolonialisme               9%
Slavernij                      4 %
Holocaust                   2 %

In de hoofdstukken over kolonialisme en slavernij heeft het aandeel van Nederland een prominentere plaats dan dat van andere landen.

In de onderzochte methodes staan opdrachten aan leerlingen om na te denken of te discussiëren over actuele kwesties, zoals racisme en compensatie voor historisch leed. Deze opdrachten zijn soms gekoppeld aan de Holocaust, maar vaker aan slavernij en kolonialisme.

Minder vrouwen dan mannen; emancipatie is een thema

De verhouding tussen het aantal vrouwelijke en mannelijke personages in de schoolboeken is 1: 10.

Drie lesmethodes behandelen de representatie van vrouwen in de geschiedenis op een kritische manier. In vijf methodes stellen de auteurs dat de vrouwenemancipatie nog niet af is.

Geen overwegend Nederlands verhaal

Deze percentages van de totale lesstof worden besteed aan de volgende gebieden:

West-Europa              36 %
Nederland                    23 %
Midden-Oosten           6 %
Oost-Europa                6 %
Verre Oosten               5 %
Noord-Amerika            5 %
Afrika                            2 %
Zuid-Amerika               2 %
Australië                       0 %

Minder dan een kwart van de lesstof gaat over Nederland. Geen van de methodes vertelt een overwegend nationaal georiënteerd verhaal. De meeste ruimte – 36 procent – is gewijd aan West-Europa. De overige 41 procent is verdeeld over de rest van de wereld.

Turkije en het Midden-Oosten krijgen relatief veel aandacht. De meeste methodes staan stil bij de opkomst van de islam, de Arabische wetenschap in de Middeleeuwen, en het Israëlisch-Palestijnse conflict.

Conclusie: meeste schoolboeken deugen

Historisch Nieuwsblad concludeert dat de meeste geschiedenismethodes goed in elkaar zitten en bij de tijd zijn. In het maatschappelijk debat over geschiedenis zijn kolonialisme en slavernij, vrouwen en wereldgeschiedenis de afgelopen jaren centraal komen te staan, en dat komt in de schoolboeken tot uiting. De auteurs volgen de discussies in de media en de wetenschap, en verwerken die in hun teksten en opdrachten.

Nog meer aandacht voor deze thema’s is niet goed mogelijk. Schrijvers van schoolboeken moeten zich namelijk houden aan de richtlijn uit Den Haag dat alle tijdvakken, van de prehistorie tot nu, aan bod moeten komen.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer