Verleden in verf. De Nederlandse geschiedenis in veertig schilderijen
Hans den Hartog Jager en Pieter Steinz
271 p. Athenaeum-Polak & Van Gennep, € 29,95
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Het eerste schilderij in dit mooie boek is Het hunebed van Tynaarlo door Willem Roelofs uit 1870. Het laatste is The Neighbour door Marlene Dumas uit 2005. The Neighbour is een portret van Mohammed Bouyeri, de moordenaar van Theo van Gogh. Hans den Hartog Jager, schrijver over kunst, en Pieter Steinz, chef Boekenbijlage van NRC Handelsblad, gingen op zoek naar kunstwerken die historische gebeurtenissen van Nederland als onderwerp hadden. Het werd geen eregalerij van momenten waar we collectief en eeuwig trots op kunnen zijn. Zo zijn opgenomen Jan de Baens De lijken van de gebroeders De Witt en Ronald Ophuis’ Srebrenica I. Den Hartog Jager en Steinz vragen zich steeds af: waarom is deze gebeurtenis zó verbeeld en niet anders? Hoe schilderde een protestantse kunstenaar de Tachtigjarige Oorlog en hoe zag de Opstand eruit bij de katholieke Velázquez?
Nederland in de Middeleeuwen. De canon van ons Middeleeuws verleden
Jan J.B. Kuipers
192 p. Walburg Pers, € 29,95
Dit fraai uitgegeven boek begint met de zin: ‘“Een canon,” aldus Piet de Rooy, een van de initiatiefnemers van de historische canon, “is niet zozeer een absolute wet, maar heeft zich de laatste tijd ontwikkeld tot een nieuw historisch genre.”’ Die uitspraak van De Rooy is helemaal juist. Alleen was niet hij de trekker van de historische canon, maar Frits van Oostrom. De Rooy had eerder de tien tijdvakken van de Nederlandse geschiedenis samengesteld en was aanvankelijk niet zo gelukkig met de canon. Dit boek behandelt twee tijdvakken van De Rooy: De tijd van monniken en ridders, en de tijd van steden en staten. Daarbinnen vallen vijftig vensters van de canon van het middeleeuws verleden. De auteur wil met dit boek ‘de geschiedenis van middeleeuws Nederland op een handzame en inzichtelijke manier presenteren voor een breed publiek’. Dat is goed gelukt.
De Spaanse conquista en reconquista, 711-1492. Acht eeuwen moeizaam samenleven tussen christenen, moslims en joden
Luc Corluy
453 p. Davidsfonds, € 34,50
In de achtste eeuw veroveren de moslims het Iberische schiereiland. Al-Andalus (het Arabische Spanje) groeit in de tiende eeuw uit tot een zelfstandig kalifaat met een grote welvaart. Wanneer in 1051 het kalifaat uiteenvalt, betekent dat het begin van het einde van Al-Andalus. De christenen trachtten het gebied te heroveren en boeken grote successen: Toledo, Cordoba, Sevilla en Granada worden een voor een ingenomen. In de vijftiende eeuw is de reconquista een feit. De Belgische historicus Luc Corluy besteedt veel aandacht aan de ware toedracht van de convivencia, het samenleven tussen moslims, joden en christenen.
Een complete geschiedenis van Spanje biedt: Het land van Don Quichot. De Spanjaarden en hun geschiedenis (391 p. Athenaeum-Polak & Van Gennep, € 19,95), onder redactie van Raymond Fagel en Eric Storm. Mario Damen behandelt de conquista en reconquista in hoofdstuk 2, in nog geen dertig pagina’s. Voor wie het bovenstaande boek iets te veel is.
Bestellen
Op weg naar tachtig jaar oorlog. Het verhaal van de eeuw waarin ons land ontstond
J.J. Woltjer
533 p. Balans, € 29,95
Dit boek zal lezers van Historisch Nieuwsblad bekend voorkomen. Het verscheen namelijk al in het voorjaar. Een aantal deskundigen wees toen op de vele slordigheden die in het boek stonden en die de eindredactie had laten passeren. Het werd daarop uit de handel genomen. Inmiddels is de tekst herzien; daardoor is het boek veertig pagina’s dikker geworden. Lezers die de editie uit het voorjaar kochten kunnen gratis de nieuwe editie ontvangen. Op weg naar tachtig jaar oorlog gaat over de lange zestiende eeuw waarin ons land ontstond. Het boek eindigt als de tegenstellingen zijn uitgekristalliseerd: als katholiek en protestant aan het begin van de jaren 1580 in bijna gesloten formaties tegenover elkaar staan. De vrede zou toen nog meer dan zestig jaar op zich laten wachten.
De Fehrs. Kroniek van een Nederlandse mennonietenfamilie
Arlette Kouwenhoven
247 p. Atlas, € 24,95
De antropologe Arlette Kouwenhoven behandelt in dit boek een fascinerende migratiegeschiedenis. In het noorden van Mexico rijden rijtuigen op onverharde zandwegen. In de koetsjes zitten mannen in tuinbroeken, vrouwen met lange jurken en hoeden. Ze hebben verweerde koppen, heten Wiebe, Klassen en Friesen, en spreken een aan het middeleeuws Nederlands ontleend taaltje. Het zijn mennonieten, nazaten van Nederlandse wederdopers. Volgelingen van Menno Simons, die in de zestiende eeuw als ketters werden vermoord. Ze weken uit naar Pruisen, vervolgens naar de Oekraïne en de prairies in Canada, om voorlopig te eindigen in de woestijn van Noord-Mexico. Centraal in het boek staan de lotgevallen van vele generaties van de doopsgezinde familie Fehr. Hun geschiedenis blijkt terug te voeren tot de zestiende-eeuwse Amsterdamse graanhandelaar Gijsbert de Veer. De belevenissen van de Fehrs lijken veel op die van de lutherse Hollanders in Siberië, beschreven door Bart Rijs in zijn mooie boek Het hemels vaderland uit 2005.
De slavernij. Mensenhandel van de koloniale tijd tot nu
Carla Boos
229 p. Balans, € 24,95
De televisieserie over de slavernij die afgelopen najaar werd uitgezonden was een groot succes. Er werd door velen naar gekeken. De serie riep ook verontwaardiging op, maar dat kan ook bijna niet anders bij zo’n gevoelig onderwerp (zie voor deze kritiek onze website en het artikel in de mediabijlage van dit nummer). Carla Boos, eindredacteur van de serie, stelde een boek samen dat de televisie-uitzendingen trouw volgt. De serie telde vijf afleveringen, dit boek vijf hoofdstukken. In het boek kan Boos veel materiaal kwijt dat in op televisie niet aan de orde kon komen.
De worsteling met het slavernijverleden is ook onderwerp van Meerstemmig verleden. Persoonlijke verhalen over het Nederlandse slavernijverleden (136 p. KIT, € 15,00), samengesteld door Paul Knevel, Sara Polak en Sara Tilsta. Het boek bevat interviews met mensen die direct of indirect betrokken zijn bij het slavernijverleden, zoals de Surinaamse jongerenwerker Otmar Watson, die ervaart dat het verleden een duidelijke erfenis heeft nagelaten in de Amsterdamse Bijlmer.
Leopold I. De eerste koning van Europa
Gita Deneckere
736 p. De Bezige Bij, € 39,95
In Nederland wachten we nog op de wetenschappelijke biografieën van onze eerste koningen. België heeft nu dit vuistdikke boek over Leopold I, geschreven door Gita Deneckere, die sociale geschiedenis doceert aan de Universiteit Gent. Zij kon gebruikmaken van de persoonlijke brieven van Leopold, volgens haar een melancholische vorst die als geen ander het persoonlijke met het politieke wist te verweven. Nadat Leopold de Griekse troon had geweigerd, werd hij in 1831 ‘democratisch’ verkozen tot koning der Belgen. Leopold speelde zijn rol met verve. Voor zijn tijdgenoten in binnen- en buitenland was hij een toonbeeld van de moderne monarch. Hij wist heel goed hoe hij de gevoeligheden van zijn volk kon bespelen, maar hij had het moeilijk met de grondwet en representatieve instellingen van de liberale natiestaat die uit een revolutie was ontstaan.
Bestellen
Reizen met Charley. Een roadtrip door Amerika
John Steinbeck
253 p. Atlas, € 21,95
Volgend voorjaar verschijnt het nieuwe boek van Geert Mak, getiteld Reizen zonder John. Amerika 1960-2010. Inspiratiebron voor dit boek is Reizen met Charley van de auteur John Steinbeck. Precies vijftig jaar na diens expeditie door de Verenigde Staten vertrok Geert Mak vanaf het oude huis van de Amerikaanse schrijver. Het boek van Steinbeck is zeer de moeite waard. Hij beschrijft heel levendig het Amerika van begin jaren zestig. Hij merkt op dat steeds meer Amerikanen in caravans gaan wonen en dat het eten overal in de Verenigde Staten op elkaar begint te lijken. Het einde is schokkend; dan is Steinbeck in het Zuiden beland en ervaart hij de gruwelijke discriminatie van zwarten.
