Kind van de rekening. Het rechtsherstel van de joodse oorlogsweeskinderen door Elma Verhey. 256 p. De Bezige Bij, euro 17,90
‘Soms lijkt het nog erger wat de overlevenden is aangedaan dan de doden.’ Met deze onbegrijpelijke zin begint Vrij Nederland-redactrice Elma Verhey de slotbeschouwing van haar tweede boek over de kinderen van vermoorde joden. Verhey, auteur van het schitterende Om het joodse kind (1991), stelt dat de ongeveer tweeduizend joodse oorlogswezen financieel zouden zijn benadeeld. De joodse voogdij-instellingen die de vermogens van de wezen beheerden tot deze volwassen werden zouden deze gebruikt hebben voor de eigen organisatie en Israëlische vrienden.
NIOD-directeur en meelezer Blom – in het algemeen een pleitbezorger van het toenmalige rechtsherstel en een tegenstander van joodse claims – is het deze keer met Verhey eens. Hij noemt dit ‘een fascinerend boek’.
Tegen de achtergrond van deze studie speelt intussen ook een rechtszaak. Twee broers Staal hebben wegens vermeend onjuist vermogensbeheer door hun vroegere voogdij-instelling geprocedeerd tegen de overdracht van vermogens van joodse (voogdij)stichtingen aan Joods Maatschappelijk Werk. Hun claim van 1,6 miljoen euro werd in januari van dit jaar door de rechtbank afgewezen.
Welk schrijnend onrecht hier nu precies aan de kaak wordt gesteld weet de even omslachtig als pedant formulerende Verhey, wier bronnenonderzoek een slordige indruk maakt, niet duidelijk te maken. De joodse oorlogswezen ontvingen weliswaar geen staatspensioen, zoals de weduwen en wezen van verzetsmensen, maar ze werden beter behandeld dan voogdijkinderen, namelijk als oorlogsslachtoffers. Ook als ze in pleeggezinnen zaten, werd hun opvoeding direct betaald door de staat. Dit geld werd later in mindering gebracht op vermogens die de wezen erfden van hun ouders en hun familie.
Je kunt hier achteraf schande van spreken. Maar waarom eigenlijk? Was het nu werkelijk zo’n absurd idee dat de opvoedingskosten van wezen werden betaald uit het geld van hun vermoorde ouders en familie? Iedereen wist dat de joodse oorlogswezen op veel jongere leeftijd dan gewoonlijk van veel meer familieleden zouden erven dan gebruikelijk.
Omdat de schrijfster zich te buiten gaat aan valse sentimentaliteit (wie is er zieliger dan de joodse oorlogswees?) en sinterklazen op andermans kosten (iemand moet betalen: Joods Maatschappelijk Werk of de overheid) laat dit boek een nare bijsmaak achter.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
