Zijn er overeenkomsten tussen antisemitisme en islamofobie? In Duitsland leidt alleen al het stellen van de vraag tot heftige polemieken.
Sinds de directeur van het gerenommeerde Instituut voor Onderzoek van het Antisemitisme in Berlijn, Wolfgang Benz, begin dit jaar deze vergelijking trok in de Süddeutsche Zeitung, rolde er een golf van kritiek over hem heen. Op de opiniepagina’s van de grote kranten meldden zich tal van historici die de parallel ongepast vonden. De kritiek op de islam zou in omvang en aard in geen verhouding staan tot de Jodenvervolging.
Opnieuw gaat het over de vraag of de Holocaust een unieke gebeurtenis was, die nergens mee te vergelijken valt. Net als twintig jaar geleden, toen de beroemde Historikerstreit losbarstte over de vraag of men Stalins misdaden op één lijn kan stellen met die van Hitler.
Benz betoogt dat er parallellen zijn tussen de opkomst van het antisemitisme in de negentiende eeuw en de huidige islamofobie. In beide gevallen is er sprake van vriend-vijandschema’s die gebaseerd zijn op ongefundeerde mythen en misverstanden over de religieuze ideologie van de ‘vijand’. Zoals men bijvoorbeeld destijds de Joden verweet uit te zijn op wereldheerschappij, verwijt men dat nu de moslims. In beide gevallen interpreteert men de Koran of de Thora alsof ze handboeken zijn voor een wereldwijde samenzwering.
De critici van Benz wijzen erop dat moslims, anders dan de Joden, allang hebben bewezen dat ze een reële bedreiging zijn voor de wereldorde. Joodse equivalenten van Al Qaida en de taliban bestonden niet. Benz en zijn verdedigers daarentegen argumenteren dat het er niet om gaat hoe vriend en vijand elkaar bestrijden, maar om de manier waarop vijandbeelden worden opgebouwd.
Het debat over Benz’ vergelijking smeulde al ruim een jaar op congressen en in vakbladen, maar brandde pas goed los na zijn stuk in de Zuid-Duitse krant. De frontale aanval op Benz werd ingezet door de bekende publicist Henryk M. Broder in dagblad Die Welt. Tot uit Israël en Amerika kreeg hij bijval. Verdedigers van Benz komen vooral uit academische hoek. Daar betogen historici dat Benz’ vergelijking wetenschappelijk legitiem is en een verhelderend licht werpt op de hedendaagse islamofobie.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
