Voor veel mensen is het moeilijk om een beeld te krijgen van de Romeinse samenleving. Dit komt onder andere omdat we weinig weten over het dagelijks leven van de gewone mens. Saskia Stevens, universitair docent Geschiedenis van de Oudheid en Antieke Cultuur aan de Universiteit Utrecht, zal op de collegedag Casa Romana, maandag 11 september in het Rijksmuseum van Oudheden, spreken over het dagelijks leven van de gewone man en vrouw. Daarin besteedt zij specifiek aandacht aan de woon- en leefomstandigheden, de rollen van de man en vrouw binnen het gezin, slaven en het burgerschap. ‘Ik voel mij in mijn vak soms net een detective.’
Het leven van de gewone man en vrouw komt niet vaak aan bod als we de Romeinse samenleving bestuderen.
‘Terwijl het heel leuk kan zijn. We horen zo veel over de luxe en extravagantie van de keizers, maar het leven van de gewone mens is bij veel mensen niet erg bekend, terwijl het gewone volk toch het overgrote deel van de bevolking vormde.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Hoe komt het dan dat we toch zo weinig weten over het volk?
‘Dat is grotendeels te wijten aan gebrekkig bronmateriaal. De geschreven bronnen komen van de elite en gaan dan ook meestal over de elite. De gewone man schreef tenslotte geen literaire werken. Dat maakt het lastig om inzicht te krijgen in het leven van het volk. De gewone man en vrouw zijn niet zozeer bewust onderbelicht gebleven door moderne historici, maar vanuit de geschiedenis ondervertegenwoordigd in de bronnen.’
Hoe kunnen we dan toch inzicht krijgen in het dagelijks leven?
‘Onderzoek naar de gewone man en vrouw is een vak op zich. Ik voel mij soms net een detective. De kunst is om alle kleine beetjes informatie die beschikbaar zijn bij elkaar te schrapen, daar kritisch naar te kijken, om zo een totaalbeeld te kunnen vormen. We kunnen bijvoorbeeld veel informatie halen uit de materiële cultuur. De opgravingen van Pompeii zijn daar een belangrijke bron voor, maar ook door archeologische resten in de havenplaats Ostia en in Rome zelf te bestuderen leren we nog veel. Wetsteksten kunnen een waardevolle bron van informatie zijn om bijvoorbeeld meer te weten te komen over de positie van de vrouw in de samenleving.’
‘Juist de kleinere huisjes geven een uniek inzicht in de Romeinse maatschappij’
Welke onderdelen van het dagelijks leven komen naar voren in uw onderzoek en lezing?
‘Tijdens de lezing zal ik het archeologisch materiaal en de schriftelijke bronnen laten spreken om zo inzicht te geven in het dagelijks leven van de gewone Romein. De Romeinen hadden een dagelijkse routine die afhankelijk was van hun sociale klasse. Ook onder het volk waren er namelijk nog aanzienlijke klassenverschillen. Bakkers en ambachtslieden leidden een heel ander leven dan slaven of vrijgelaten slaven. Ook ga ik specifiek in op de leef- en woonomstandigheden van de lagere klassen van de samenleving. De paleizen van keizers en patriciërs zijn prachtig, maar juist de kleinere huisjes geven een uniek inzicht in de Romeinse maatschappij.’
Wat valt op als we het dagelijks leven van het gewone volk in de Romeinse samenleving bekijken? In welke opzichten verschilde het leven van het onze?
‘Wat de Romeinse samenleving uniek maakte was natuurlijk de aanwezigheid van slaven. Ook daarover zal ik te spreken komen in mijn lezing. Een slaaf was simpelweg het eigendom van zijn meester. Als een Romein de slaaf van zijn buurman vermoordde, kon hij eenvoudigweg een nieuwe kopen op de markt. Dit is wat de Romeinse samenleving zo fundamenteel anders maakte dan de onze of andere westerse samenlevingen. Maar hierdoor is het juist heel interessant om een kijkje te krijgen in deze vreemde maatschappij.’
Saskia Stevens vertelt over het leven van de gewone Romein tijdens de collegedag Casa Romana, maandag 11 september in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden.
Dit artikel is gepubliceerd op 27-06-2017.