Sudhir Hazareesingh beschrijft het succes en de ondergang van Toussaint Louverture. Hij was aanvoerder van de revolutie in Saint-Domingue, een Franse slavenkolonie. De opstand leidde tot de onafhankelijkheid van het eiland, dat omgedoopt werd tot Haïti.
François-Dominique Toussaint Louverture (1743-1803) wordt met name in de Franse historiografie voorgesteld als de man die de verlichtingsidealen naar de Caraïben bracht en het revolutionaire bewind in Parijs met essentiële vragen confronteerde. Als de rechten van de mens werkelijk universeel zijn, hoe kun je dan een half miljoen zwarten die algemeen menselijke waarden ontzeggen?
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Verschillende verdedigers van het koloniale systeem wisten daar wel een antwoord op, bijvoorbeeld dat zwarten geen volwaardige mensen waren. Toussaint Louverture streed ook onvermoeibaar tegen dat soort raciale vooroordelen. Hij heeft meer dan 1600 documenten nagelaten – brieven, toespraken, proclamaties – waarin hij zijn idealen meesterlijk verwoordde. Het knappe aan de biografie van Hazareesingh is dat hij overtuigend weet aan te tonen dat Toussaint Louverture niet alleen was aangestoken door het revolutionaire elan van 1789. Hij bracht ook zijn katholieke opvoeding mee, die hij als vrijgemaakte slaaf op een suikerplantage van de jezuïeten genoot.
En hij wist moeiteloos de creoolse overtuigingen van zijn aanhangers in zijn revolutionaire programma te incorporeren. Vrijheid achtte hij ‘een door de Natuur geschonken recht’. Gelijkheid was vanzelfsprekend, want ‘wij zijn allemaal naar hetzelfde beeld van onze Vader geschapen’. Broederschap beschouwde hij als een plicht, want daarin herkende hij het christelijke gebod tot naastenliefde. Saint Domingue moest een republiek worden waarin alle burgers – witten, zwarten en creolen – konden samenleven, zolang ze de beginselen van het burgerschap waren toegedaan. Napoleon Bonaparte maakte met een invasieleger van 20.000 manschappen in januari 1802 een einde aan dat ideaal.
Wat dreef hem? De autoritaire neigingen van Toussaint Louverture, die zichzelf had uitgeroepen tot gouverneur voor het leven? Hazareesingh heeft weinig vertrouwen in de republikeinse goede bedoelingen van Napoleon, die de ‘zwarte Spartacus’ liet verpieteren in een ijskoud kasteel in de Jura. Napoleon ontpopte zich eens te meer als het cynische kind van de revolutie. ‘Ik ben voor de witten, omdat ik wit ben. Ik heb geen andere reden, en deze is goed genoeg.’
Toussaint Louverture. De bevrijder van Haïti
Sudhir Hazareesingh
496 p. Omniboek, € 34,99
