Reve senior wilde voor ‘fout’ blad werken

De vader van Gerard Reve wilde gaan werken voor De Nieuwe Amsterdammer, met een notoire fascist als hoofdredacteur, zo blijkt uit archiefstukken teruggevonden in het Stadsarchief Amsterdam.

De vader van de bekende ‘volksschrijver’ werkte als schrijver en journalist. In september 1940 vroeg deze Gerard J.M. van het Reve om hervatting van zijn steun. Bij uitgeverij Salm & Co. zou een boek van hem verschijnen. Hij had daar dertig gulden voorschot per week voor gekregen, maar de laatste betaling was alweer van 19 augustus – en dat geld was nu op.
 
De Sociale Dienst wist dat Van het Reve communist was. Hij had enkele betaalde functies binnen de Communistische Partij Holland vervuld, maar die was hij kwijtgeraakt na openlijke kritiek op de zuiveringen door Jozef Stalin. Toch bleef hij communist. Voor de Sociale Dienst was dat geen argument hem steun te weigeren: hij kreeg f 15,80. Dat blijkt uit het steundossier (deel 1 en deel 2) van Van het Reve.
 
Na het begin van de oorlog werd Van het Reve opgeroepen voor de werkverschaffing. Maar hij werd niet ‘geplaatst’ omdat hij had aangegeven dat hij een baan zou krijgen. En inderdaad: de Sociale Dienst kreeg een brief van zijn beoogde nieuwe werkgever: de Nederlandsche Werkgemeenschap, opgericht door dr. Emile G.H. Verviers.
 
Volgens Loe de Jong was Verviers een principieel tegenstander van sociale wetgeving. De achturige werkdag was volgens Verviers gebaseerd op marxistische grondslag. Werklozenzorg werkte volgens hem werkschuwheid en sociale onrust in de hand, toekennen van publieke bevoegdheid aan vakbondsleiders kwam neer op ‘het toekennen van macht aan een minderheid om de meerderheid te onderdrukken’.
 
In 1922 schreef Verviers: ‘Er is een zekere Mussolini gekomen en deze bracht naar Gods bestel de redding voor Italië.’ Vanaf nu zouden ‘zwaard en tuchtroede’ de doorslag geven. Het ‘democratische prulparlement’ in Nederland moest opgeruimd worden. In de jaren dertig werd Verviers lid van de NSB, maar als ‘studeerkamer-fascist’, aldus De Jong was hij een te slecht spreker om te bezielen. In 1936 richtte hij de Nederlandse Werkgemeenschap (deel 1, deel 2 en deel 3) op.
 
Onmiddellijk na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog wilde de Werkgemeenschap van Verviers een nieuw dagblad oprichten, De Nieuwe Amsterdammer. In een brief van 18 oktober 1940 liet Frits Stevens van de Nederlandse Werkgemeenschap aan het ‘Gemeentelijk Bureau voor Maatschappelijken Steun’ weten dat het de bedoeling was de ‘letterkundige’ Van het Reve als redacteur aan te stellen. Stevens was ooit communist, maar de Centrale Inlichtingendienst had in 1939 al vastgesteld dat hij was overgelopen. Hij en Reve kenden elkaar van de CPN.
 
Uiteraard moest voor de oprichting van De Nieuwe Amsterdammer toestemming worden verkregen van de bezetter, maar de Sicherheitsdienst zag Verviers niet zitten: hij had kleine investeerders opgelicht bij een bodemproject in Noord-Brabant. Daarop loog Stevens op 25 november 1940 de Sociale Dienst voor dat de bezetter daar ‘uit hoofde van papierschaarste’ geen toestemming voor kon geven. Van het Reve zou nu een baan krijgen in een op te richten uitgeverij van de Nederlandse Werkgemeenschap, maar hij kreeg uiteindelijk een betrekking bij de Wereldbibliotheek en zijn steun werd stopgezet.
 
In ieder geval lieten de Duitsers Van het Reve tot de zomer van 1941 met rust. Na de aanval van de Duitsers in de Sovjet-Unie moest hij toch onderduiken. Al kostte dat veel moeite omdat CPN-leden het gerucht ging dat hij een verrader was met fascistische sympathieën.
 
Volgens Reve biograaf Nop Maas wilde Gerard Reve in 1943 ook voor Stevens gaan werken. Maar dan moest Stevens wel voldoende betalen.