‘Deutschland’, de laatste video van de Duitse rockband Rammstein, bestaat uit een verwarrend mozaïek waarin ‘Germania’ – gespeeld door een zwarte actrice – een reis maakt door eeuwen bloedige Duitse geschiedenis. Vanzelfsprekend leidde de video in Duitsland tot ophef, met name vanwege beelden van verklede bandleden die in een concentratiekamp aan de galg hangen. Wat vinden drie Nederlandse deskundigen van de clip?
‘Tamelijk smakeloos,’ zegt Duitsland-kenner en UvA-docent Willem Melching. ‘Als ik het goed begrepen heb is dit een lied over hoe moeilijk het is om van Duitsland te houden, maar volgens mij geven ze met deze smakeloosheid een goede reden om niet van Duitsland te houden. Waarom zou je de geschiedenis naspelen als je de beelden van de concentratiekampen ook op YouTube kunt vinden? Behalve smakeloos vind ik het ook potsierlijk. Ik zie daar van die volgevreten kerels onder de galg. Nou, in het echt waren de gevangenen erg mager.’
‘Voorspelbaar schokkend,’ aldus Joep Leerssen, hoogleraar Europese Studies (UvA) en deskundige op het gebied van nationale verbeelding. ‘Je zou ook een lieflijk lied over Duitsland kunnen maken met Goethe, Kant en de herbergiersdochter, maar zo is Rammstein niet. Dus dit is wat ze doen: snoeihard. Als aanzet voor een discussie over het Duitse verleden is de video niet consistent genoeg; het is deels bot-historisch, deels surrealistisch. Dat maakt de provocatie ook gemakzuchtig en vrijblijvend. De band moet, vind ik, ook deelnemen aan de discussie. Je kunt niet de knuppel in het hoenderhok gooien en het dan daarbij laten.’
Jacco Pekelder is onderzoeker van de Duitse geschiedenis (Universiteit Utrecht) en vindt Rammstein ‘muzikaal verschrikkelijk’. Over het concept van ‘Deutschland’ oordeelt hij niettemin milder: ‘Het is wel knap hoe ze een ambivalente collectie van beelden kunnen uitwerken en toch een expliciete boodschap tegen nationalisme brengen. De laatste tekstregel – “Meine Liebe kann ich Dir nicht geben” – is helder. Ook thematiseert de video uitwassen van zowel links als rechts totalitair denken. Zo’n commercieel massaproduct verleidt het publiek tot nadenken en raakt het historisch bewustzijn. Dat is uiteindelijk toch een belangrijke functie van kunst.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
