Historica Ismee Tames is op 1 juni het onderzoek begonnen naar de geschiedenis van kinderen met ouders die ‘fout’ waren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tames is voor twee jaar aangesteld door het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD).
‘Het is een heel spannend onderwerp,’ zegt Tames. ‘Hoe ging de samenleving om met mensen die als landverraders werden beschouwd? De nadruk van mijn onderzoek ligt niet op politieke delinquenten, maar op hun kinderen. Door te kijken naar de kinderen van NSB’ers, SS’ers en kinderen met bijvoorbeeld een Duitse of Oostenrijkse vader, zie je hoe de samenleving na de oorlog functioneerde.’ Tames promoveerde dit jaar op een onderzoek naar de ideeën over oorlog, neutraliteit en identiteit in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog.
In Nederland lopen honderdduizenden kinderen rond van ‘foute’ ouders. Uit een grootschalig onderzoek van Historisch Nieuwsblad in september 2002 bleek dat zeer veel mensen nog altijd ernstige hinder ondervinden van het verleden van hun ouders en de maatschappelijke uitsluiting die dat tot gevolg had. Het NIOD maakte kort daarop 100.000 euro vrij voor verder onderzoek naar deze groep. Dit voorjaar stelde het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) eenzelfde bedrag beschikbaar. Het onderzoek moet leiden tot een boek en eventueel een voorstel voor verdere studie.
Het onderzoek van Tames richt zich op de jaren 1945-’60, de meest turbulente periode voor ‘foute’ gezinnen. Direct na de oorlog werden veel NSB’ers en andere mensen die als landverraders werden beschouwd in kampen geïnterneerd. Hun kinderen kwamen in tehuizen terecht, als familieleden of vrienden zich niet over deze ‘zwarte schapen’ ontfermden.
Tames gaat vooral verkennend onderzoek doen. ‘Er zijn enorm veel archieven, zoals het archief van het Bureau Jeugdzorg en het Archief Bijzondere Rechtspleging. Daarnaast wil ik onderzoeksvragen opstellen. Ik vind de rol van de kerken bijvoorbeeld heel interessant. Zeiden zij na een bepaalde periode: nu is het afgelopen, we gaan deze gezinnen steunen? Ik kan me voorstellen dat het makkelijker was om weer geaccepteerd te worden binnen de kerk dan bijvoorbeeld binnen de sociaaldemocratische zuil.’
De Stichting Werkgroep Herkenning, een organisatie voor kinderen van ‘foute’ ouders, heeft veel belangstelling voor het onderzoek. ‘Heel lang is er geen enkele aandacht geweest voor mensen uit NSB-gezinnen,’ zegt bestuurslid Paul Mantel. ‘Dat een autoriteit als het NIOD hier nu onderzoek naar doet, betekent dat hun ervaringen de moeite waard zijn.’ Tijdens een open dag van de Werkgroep Herkenning in mei spraken de leden met Tames, NIOD-directeur Hans Blom en projectcoördinator Peter Romijn over de mogelijkheden van het onderzoek.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
