Home ONDERZOEK: Altijd geld van goede kwaliteit

ONDERZOEK: Altijd geld van goede kwaliteit

  • Gepubliceerd op: 17 december 2012
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Rob Hartmans
  • 2 minuten leestijd

Buitenlandse economen en kooplieden keken in de zeventiende eeuw vaak met afgunst naar de Republiek der Verenigde Nederlanden, waar de economie een ongekende bloei doormaakte. Ze schreven dat succes vaak toe aan twee dingen: de sluwe en gewetenloze listen van de Hollandse kooplieden én het bestaan van de Amsterdamse Wisselbank.

De Wisselbank, in 1609 door het Amsterdamse stadsbestuur opgericht, zou door stabiele wisselkoersen en het faciliteren van giraal verkeer de economische ontwikkeling sterk hebben gestimuleerd, zodat er ook in Engeland en Frankrijk voor gepleit werd soortgelijke banken op te richten.

Economisch historici hebben dit rooskleurige beeld de afgelopen decennia sterk genuanceerd, waarbij dikwijls werd gesteld dat de Wisselbank voornamelijk meedeinde op het economisch getij en slechts in beperkte mate bijdroeg aan de economische groei. Dit oordeel was doorgaans maar zeer ten dele gebaseerd op kwantitatief onderzoek, wat voor Pit Dehing, hoofdredacteur van de website van het Centraal Bureau voor de Statistiek, reden was zijn onlangs verdedigde proefschrift te wijden aan het functioneren van de Amsterdamse Wisselbank.

De Wisselbank, die werd beheerd door het stadsbestuur en zodoende ook gehuisvest was in het stadhuis, was opgericht om enkele veel voorkomende problemen van kooplieden te verhelpen. Vaak kregen zij voor hun leveringen uit het buitenland geld van slechte kwaliteit, terwijl ze voor hun aankopen behoefte hadden aan contant geld van goede kwaliteit. Daarnaast was de handelsbalans met de Baltische staten en het Verre Oosten negatief, zodat er voortdurend zilvertransporten nodig waren.
Bij de Wisselbank kon men vreemde valuta inwisselen tegen een vastgestelde koers, waarna de bank de reële tegenwaarde in guldens op een bankrekening zette. Met deze rekening kon de eigenaar giraal betalingen doen, of ontvangen, terwijl hij ook contant geld kon opnemen. Hierdoor werd de liquiditeit van kooplieden versterkt en konden zij altijd beschikken over hoogwaardige valuta.

De monetaire zekerheid die dit bood vormde, zo toont Dehing aan, wel degelijk een van de oorzaken van het economische succes van de Republiek. Ook de suggestie dat het allemaal niet zo bijzonder was, omdat er vijfentwintig jaar eerder in Venetië al een wisselbank was opgericht, weet hij overtuigend van tafel te vegen, net als de opvatting dat de Amsterdamse bank tamelijk ‘ouderwets’ van opzet was.

Dat het soms toch mis kon gaan, bewijst overigens de grootscheepse fraude van Rutger Vlieck, die jarenlang de boekhouder van de Wisselbank was. Omdat goede controlemechanismen nog moesten worden ontwikkeld, hing lange tijd alles af van de betrouwbaarheid van de boekhouder, die alles controleerde, maar zelf onvoldoende op de vingers werd gekeken.
Met Vlieck had men een slechte getroffen, en in twintig jaar tijd wist hij het immense bedrag van 300.000 gulden achterover te drukken, wat gelijkstond aan vijfmaal de jaarwinst en ongeveer 15 procent van het eigen vermogen van de Wisselbank. Nadat hij in 1673 toch tegen de lamp was gelopen, werd hij op de Dam, tegenover zijn voormalige werkplek, ‘met den Swaerde gejusticeert’, ofwel onthoofd.


Geld in Amsterdam. Wisselbank en wisselkoersen, 1650-1725
Pit Dehing
488 p. Verloren, € 39,00

 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer