Home Oliebollen, kankeren en gezelligheid

Oliebollen, kankeren en gezelligheid

  • Gepubliceerd op: 17 juni 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Maarten van Rossem
  • 3 minuten leestijd

Na een luxueus inburgeringsproces verklaarde prinses Maxima onlangs dat zij tot de conclusie was gekomen dat er niet zoiets is als ‘de’ Nederlandse identiteit. Ze had natuurlijk volkomen gelijk, maar dat kreeg ze niet. Heel neoconservatief en xenofoob Nederland ging onder leiding van Geert Wilders in de aanval. Hoezo geen Nederlandse identiteit, dat was politiek correcte prietpraat! Iedereen kon toch met eigen ogen zien dat er een Nederlandse identiteit was.

In Trouw konden lezers melden wat volgens hen eigenschappen waren die kenmerkend zijn voor de Nederlandse identiteit. De opvatting ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’ werd het vaakst genoemd als wezenlijk voor het volkskarakter. Op de tweede plaats van Trouws identiteitslijst kwam onze hang naar gezelligheid. Dit zijn inderdaad eigenschappen die vrijwel alleen in Nederland voorkomen. In België, Luxemburg en Duitsland bijvoorbeeld doet iedereen dagelijks zo gek mogelijk en is gezelligheid een onbekend fenomeen. Andere essentialia van onze identiteit zijn de consumptie van oliebollen, de strijd tegen het water en ons talent om te kankeren.

Het is zonder meer waar dat een zeer groot deel van de Nederlanders een aantal zaken met elkaar deelt. Dat komt omdat zij dezelfde taal spreken, hetzelfde lager onderwijs hebben genoten en naar dezelfde televisieprogramma’s kijken. Zij delen tenslotte ook dezelfde recente geschiedenis met elkaar. Daarmee zijn echter ook direct de grenzen van de grootste gemene deler van de nationale identiteit in zicht gekomen. Kijken we naar andere elementen die onze individuele identiteit bepalen, dan wordt duidelijk dat er binnen de grenzen van het vaderland een zeer groot aantal verschillende identiteiten te vinden is.

Laten we beginnen met de klassieke Nederlandse tweedeling tussen noord en zuid, tussen protestant en katholiek, de voormalige Republiek en de geknechte generaliteitslanden. Een deel van deze scherpe tweedeling is in de afgelopen decennia verdwenen, maar op andere punten is de cultuurgrens nog steeds intact. Dat zou toch juist Geert Wilders, afkomstig uit een provincie die al eeuwen claimt niet echt bij Nederland te horen, moeten weten. Ik zwijg dan nog van zijn zonderlinge gewoonte zijn haar te blonderen, die zo evident in strijd is met het eerste gebod van onze nationale identiteit.

Dan zijn er nog al die andere verschillen: tussen stad en platteland, tussen oost en west, tussen de deftige burgerij en het klootjesvolk, tussen de academisch gevormden en de ruime meerderheid met een zeer beperkte opleiding. Ook historisch gezien is Nederland een land met zeer gevarieerde identiteiten, het was tot voor kort een sterk verzuilde samenleving. De tolerante burgerij, de calvinistische kleine luiden, de rooms-katholieken en de geseculariseerde arbeiders behoorden tot zeer verschillende groepen. Zij die plots zo overtuigd zijn van de aanwezigheid van een rotsvaste nationale kern, vergeten ook dat de normen en waarden van de verschillende bevolkingsgroepen in de afgelopen halve eeuw grondig zijn veranderd.

Maxima’s critici hebben geen flauw idee van de precieze aard van de nationale identiteit waar ze pal voor willen staan. Verder dan oliebollen, gezelligheid en kankeren is de discussie niet gekomen. De onaangename werkelijkheid is dat het debat over onze veronderstelde identiteit helemaal niet gaat over onze identiteit, maar over onze immigranten, over de allochtonen. De hoge toon die vanwege onze identiteit wordt aangeslagen, wordt gevoed door angst en afkeer. Identiteit is een codewoord voor discriminatie en uitsluiting. Wie niet onmiddellijk bereid is om zich gezellig ziek te eten aan oliebollen, om vervolgens te kankeren over de afnemende kwaliteit ervan, wordt impliciet uitgenodigd te vertrekken.

De immigranten zullen zich door de taal, het lager onderwijs en de massamedia op den duur vanzelf het basispakket eigen maken dat alle Nederlanders delen. Dan nog zullen zij herkenbaar anders zijn, net als Limburgers.
Maarten van Rossem

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Nieuws

Zeventiende-eeuwse jongen kreeg Staten-Generaal als peetouder

In 1668 kreeg een baby, de zoon van de graaf en gravin van Bentheim, een opmerkelijke voornaam. Het jongetje werd ‘Statius’ gedoopt, een afgeleide van het woord ‘Staten’. De Staten-Generaal van de Nederlandse Republiek waren namelijk peetouder van het kind. En zij hadden om die naam gevraagd.  Het was een opmerkelijke gang van zaken, want...

Lees meer
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Interview

‘Met Mark Rutte zocht ik naar de resten van Van Oldenbarnevelt’ 

Ronald van Raak ging op onderzoek onder het Binnenhof. Hij vertelt over zijn historische sensatie: ‘In mijn goede pak kroop ik door het stof.’ Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven?  ‘Die heb ik zeker ervaren tijdens een koude januarinacht in 2019, het hagelde, toen ik met Mark Rutte afdaalde in de...

Lees meer
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Artikel

Lída Baarová: de onmogelijke liefde van Joseph Goebbels 

Rijkspropagandaminister Joseph Goebbels raakt zo verliefd op de Tsjechische actrice Lída Baarová dat hij er met haar vandoor wil. Het komt er niet van, en Baarová betaalt een hoge prijs voor de affaire. ‘Geen van mijn films is zo dramatisch geweest als mijn leven.’  Haar moeder pusht Lída (1914-2000) en haar zus Zorka Janů al...

Lees meer
Allegorie Willem I
Allegorie Willem I
Beeldessay

Het regent koninklijke lintjes, een onderscheiding die Willem I invoerde

Koning Willem I doet zijn best het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden op te stoten in de vaart der volkeren. Toch verliest hij de helft van zijn land. Op 30 november 1813 landt Willem Frederik van Oranje na een ballingschap van 19 jaar op het strand van Scheveningen. Twee dagen later wordt hij uitgeroepen tot soeverein...

Lees meer