Het blijft sukkelen met Europa. Wie kan nu een Europees parlement vertrouwen dat zonder blikken of blozen zou besluiten het verlies dat hun pensioenfondsen hebben geleden uit de algemene middelen bij te passen? Bij gewone mensen worden de pensioenen bevroren, de premies verhoogd en dreigt er allerlei ongemak dat geheel buiten hun schuld is ontstaan. Het leek er even op dat de goedbetaalde kikkers uit de kwaakvijver in Straatsburg hun pensioenen kalmpjes veilig zouden stellen van ‘onze belastingcenten’.
Het voorstel heeft het gelukkig niet gehaald, maar men houdt een slag om de arm: wie weet moet er toch belastinggeld bij als de genomen maatregelen niet voldoende opleveren om de gegeven garanties na te komen. Let op: tegen die tijd is de verontwaardiging weer weggeëbd en komt dat voorstel erdoor. Kwestie van politiek strategisch en tactisch denken. Ze moesten zich – zoals mijn moeder zou zeggen – ‘de ogen uit hun kop schamen’. Dat nu is een eigenschap waarmee politici over het algemeen slecht uit de voeten kunnen: schaamtegevoel.
Schaamtegevoel is waarschijnlijk het eerste wat de aspirant-politicus moet afleggen. De echt talentvolle politici worden uiteraard zonder schaamtegevoel geboren. In de politieke arena is het alleen maar een last. Je kunt politicus worden uit idealisme, je kunt oprecht menen dat je het beste met de maatschappij voorhebt en dat jouw oplossingen voor diverse problemen het meest rechtvaardig en effectief zullen zijn.
Maar je zult al spoedig voor een moeilijke keuze komen te staan: je idealen en dus je schaamtegevoel opgeven, of met een rood hoofd in permanent conflict leven met je omgeving. De meesten kiezen voor het eerste en een goed pensioen. Het schijnt vooral PvdA-politici te overkomen. Telkenmale geven ze en plein public de ooit hevig aangeprezen idealen uit handen in ruil voor – ja, voor wat eigenlijk? Macht? Macht heb je om je idealen te verwezenlijken. Macht ten koste van idealen is geen macht, dat is cynisme.
Een paar jaar geleden heb ik ‘nee’ gezegd tegen de Europese grondwet. Niet omdat ik tegen Europa of de Europese integratie ben, niet omdat ik tegen verdergaande democratisering van de Europese instellingen ben, maar omdat de grondwet me in dat opzicht nog lang niet ver genoeg ging. Het was een misselijk, vaag en onleesbaar compromis, terwijl een grondwet kort moet zijn en klare taal moet spreken.
In de berichtgeving erna is onvoldoende aandacht besteed aan mijn motivatie, die ik met vele andere nee-stemmers deelde. Alle nee-stemmers werden als domme nationalisten over één kam geschoren. Het ging om de grondwet, en dus om principes. Daar mag je – nee, daar moet je behoorlijk idealistisch en rechtlijnig in zijn. De dagelijkse praktijk zal voldoende compromissen afdwingen. De totstandkoming van de onleesbare tekst was duidelijk een geval van Europese politiek: eindeloos dooronderhandeld, fijngeslepen tot onbegrijpelijkheid, onuitvoerbaar, log.
Voor deze verkiezingen heb ik de Europese stemwijzer maar eens geraadpleegd. Ik moest een dertigtal stellingen al dan niet onderschrijven. Ik vond de stellingen slecht geformuleerd. Daar zullen wel tien afgestudeerde politicologen aan hebben gesleuteld. Maar ik beantwoordde ze alle met goede moed. Ook bij deze enquête was het niet moeilijk te bedenken welk resultaat een bepaalde manier van beantwoorden zou opleveren. In dat opzicht is het voor de redelijk geïnformeerde kiezer natuurlijk een flauw spelletje. Voor de grap scrolde ik langs de lijst meedingende partijen. Die was onafzienbaar. Onafzienbaar! Ik heb de democratie hoog: maar one man, one vote, one party gaat me toch iets te ver.
Ergens op die lijst worden in de EVP, het verband van christen-democratische partijen in Europa, de babes van Berlusconi geplaatst. De Italiaanse Opperclown vaardigt lekkere wijven af naar Europa. Ze hoeven alleen maar hun naam te kunnen schrijven. Het is het ultieme bewijs van de verachting die Berlusconi de politiek, de democratie, het Italiaanse volk en Europa toedraagt. Hoezo schaamtegevoel?
Nelleke Noordervliet
Dit artikel is exclusief voor abonnees
