Henk van Os, oud-directeur van het Rijksmuseum en hoogleraar kunst en samenleving (UvA), is dit jaar juryvoorzitter van de Libris Geschiedenis Prijs. Hij roemt de Amerikaanse historicus en journalist Barbara Tuchman, een van de auteurs uit onze Top 250.
Wanneer maakte u kennis met Barbara Tuchman?
‘Ik heb haar voor het eerst ontmoet tijdens een congres in Washington, begin jaren zeventig. Ik verbleef destijds op het Institute for Advanced Study in het Amerikaanse Princeton. Na mijn promotie over voorstellingen van Maria-verenigingen in de laatmiddeleeuwse schilderkunst in Siena, ontving ik een uitnodiging om aan Princeton te studeren. Mijn tutot Millard Meiss vond dat ik veel mensen moest leren kennen. Hij stelde me voor aan Tuchman.’
Wat voor indruk maakte ze op u?
‘In Washington was ze omringd door mensen. Zo zou ik haar bij latere gelegenheden ook zien: ze was een begenadigd verteller en stond nooit alleen. Ze maakte enorme indruk op me omdat ze zich niet op de kast liet jagen door de ladingen kritiek die ze te verduren kreeg uit academische kringen.
Veel kritiek kwam voort uit de jaloezie van onvoorstelbare macho’s
Selfmade woman Tuchman hoorde er niet bij, dat werd haar welteverstaan gegeven. Haar boeken werden weggeschreven in wetenschappelijke publicaties. Maar zij liet alle commentaren laconiek langs zich heen glijden; ze beschouwde het als gezeur.’
Tuchman heeft twee keer de Pulitzerprijs gewonnen; toch trok de academische wereld zijn neus voor haar op.
‘Veel kritiek kwam voort uit jaloezie en rancune van onvoorstelbare macho’s: wat stelde Tuchman zich wel niet voor? Maar ze kon fantastisch schrijven. Nog steeds verschijnen haar boeken in Nederlandse vertaling. Mensen als Tuchman legitimeren dat er geschiedenis wordt geschreven. Om bèta’s ervan te overtuigen dat er ook geld naar historische wetenschappen toe moet, zijn rasvertellers als zij hard nodig.’
Een heldin?
‘Jazeker. Ze toonde hoe je autonoom je eigen weg kunt gaan, zonder je van de wijs te laten brengen door negatieve kritieken.’
Was zij een voorbeeld?
‘Ik heb aan haar gedacht, toen ik over kunst ging vertellen in tv-programma’s als Beeldenstorm en Museumschatten. Er heeft een kentering plaatsgevonden, maar het was in die tijd not done om je als academicus te richten op het brede publiek via de tv. Een jongen die in de redactie wilde plaatsnemen adviseerde ik om dat niet te doen, omdat hij de ambitie had om te promoveren. Uiteindelijk heeft hij me nog bedankt voor dat advies.’
Alies Pegtel is historicus en journalist.
