Geen fotograaf in de twintigste eeuw heeft zo’n sterk stempel op de ontwikkeling van de fotografie gedrukt als Henri Cartier-Bresson (1908-2004). De als Fransman geboren globetrotter staat aan de basis van de fotojournalistiek. Met een scherp oog voor mens en omgeving legt hij het dagelijks leven vast gedurende de turbulente twintigste eeuw.
Hij is met prijzen, eer en titels overladen, Henri Cartier-Bresson, misschien wel de beste fotograaf ooit. Vrijwel geen van de historische aardverschuivingen van de twintigste eeuw ontsnapt aan zijn camera. Cartier-Bresson is erbij.
Hij ziet de verschrikkingen van de Spaanse Burgeroorlog; hij is in India en Indonesië op het breukvlak van onafhankelijkheid, en in China, waar de Kwomintang plaats maakt voor de Volksrepubliek. Hij legt de Grote Sprong Voorwaarts vast, en fotografeert als eerste westerse fotograaf de staat van de Sovjet-Unie na Stalins dood.
Maar vooral heeft Cartier-Bresson oog voor de mens. Hij laat zijn collega’s achter in de studio en trekt de wereld over om de variaties van het dagelijks leven vast te leggen. In 1935 experimenteert hij met bewegend beeld. Hij filmt de Spaanse Burgeroorlog, maar zal zichzelf altijd blijven verwijten geen enkele foto te hebben gemaakt. Hij kiest definitief voor de Leica, een kleinbeeldcamera. Hij noemt het zijn instrument van intuïtie en spontaniteit.
Ook de Tweede Wereldoorlog gaat niet aan hem voorbij. Voordat de oorlog losbarst begraaft Cartier-Bresson zijn Leica op een boerderij in de Vogezen. In 1940 wordt hij gevangengenomen en gestationeerd in een Duits werkkamp. Na twee mislukte pogingen ontsnapt hij op 10 februari 1943. Hij graaft zijn Leica weer op en fotografeert de bevrijding van Parijs. Maar de negatieven vindt hij pas terug in 1968, na de dood van zijn moeder, in een koektrommel in zijn ouderlijk huis.
Met Robert Capa, George Rodger, David Seymour en William Vandivert richt Cartier-Bresson in 1947 het fotoagentschap Magnum op. Hun gezamenlijk doel is de journalistieke waarde van fotografie onder de aandacht van het grote publiek te brengen. Televisie is nog geen massamedium, het wereldnieuws bereikt het publiek in fototijdschriften. Cartier-Bressons reportages van de revolutie in China zijn een regelrechte journalistieke primeur.
Hoewel van grote artistieke schoonheid zijn de foto’s van Henri Cartier-Bresson niet bedoeld als kunst. Het zijn stuk voor stuk documentaires, gemaakt door de onbetwiste meester van het beslissende moment.
285
Dit artikel is exclusief voor abonnees
