Voor mij ligt een vertaling van een tamelijk briljant boek (Pompeii) door een onbetwistbaar briljante wetenschapster van de klassieke oudheid (Mary Beard), en toch overvalt mij een vleugje somberheid. De Nederlandse uitgever van dit prijswinnende werk meldt op het stofomslag weinig meer over Beard dan: ‘Lees ook haar hilarische weblog “A Don’s Life”.’ Tsja, ‘hilarisch’ – blijkbaar durft men de Nederlandse lezer niet meer te vermoeien met haar uitmuntende academische werk, het werkelijke fundament van haar faam als Britain’s best-known classicist.
Derhalve verneemt die Nederlandse lezer van Pompeii niet dat dit werk aansluit bij Beards eerdere mythedoorbrekende boeken The Parthenon (2002 – bijzonder goed) en The Colosseum (2005 – geschreven met Keith Hopkins en fucking brilliant), noch dat andere werken van haar hand (zoals Rome in the Late Republic, Religions of Rome, The Roman Triumph) stuk voor stuk standaardwerken zijn.
Weliswaar wordt genoemd dat Mary Beard ‘redacteur klassieken is van de Times Literary Supplement’, maar niet dat zij ook schrijft voor de London Review of Books, de Guardian alsook de New York Review of Books, en evenmin dat zij de prestigieuze Sather Lectures (Berkeley), Prentice Lecture (Princeton) en Syme Lecture (Nieuw-Zeeland) heeft mogen geven, noch dat zij vanuit haar vaste professoraat in Cambridge (waar ze Fellow is aan Newnham College) visiting professor is geweest aan onder meer het Getty Research Institute en de École Pratique des Hautes Études in Parijs. Ik bedoel, we hebben hier te maken met een historica van de buitencategorie, die in een week meer doet dan een Nederlandse geschiedkundige in zijn gehele loopbaan, en dit wordt kennelijk niet de moeite waard geacht mede te delen.
Mary Beard slechts ‘een van de bekendste classici ter wereld’ te noemen, zoals de Nederlandse editie van Pompeii doet, is niet alleen een understatement, maar ook niet meer dan half juist. In de Angelsaksische wereld is een classicist behalve ‘classicus’ ook oudhistoricus in de breedste zin van het woord. Niet voor niets werd Pompeii onlangs onderscheiden met de belangrijke Wolfson History Prize – het eerste boek over de oudheid sinds het epochemakende The Ancient Economy van Moses Finley in 1974, die trouwens in Cambridge de leermeester van Beard was.
Pompeii is dan ook niet zomaar een boek over de Romeinse stad die in het jaar 79 verzwolgen werd door de as van de Vesuvius (daarvan zijn er recentelijk nogal wat verschenen); neen, het is een echt belangrijk werk over de populairste archeologische locatie ter wereld (met meer dan 2,5 miljoen bezoekers per jaar).
Het belang van Pompeii ligt niet eens zozeer in de onopgesmukte wijze waarop het dagelijks leven wordt geschilderd (met veel aandacht voor de stank, de stront en de pis), maar vooral in de wijze waarop naar de oudheden wordt gekeken. Mede omdat Pompeii zo’n enorme rol heeft gespeeld in de herontdekking van de klassieken, zijn er zeer veel volledig onge¬fundeerde theorieën uit vooral archeologische hoek over de stad de wereld in geslingerd. Beard neemt ze bijna stuk voor stuk op de korrel, weegt ze, en verplettert ze onder een spervuur van argumenten en gezond verstand.
Hoe opgewekt de toon van Pompeii ook lijkt, de boodschap is pessimistisch waar het de mogelijkheid van kennis over de stad betreft. Bijna stap voor stap leidt Beard de lezer door de opgravingen, en onderweg rekent ze achteloos af met de bestaande visies op zaken als huisdecoratie, het aantal bordelen (volgens haar slechts één echt), godsdienst (volgens haar is het pertinent onjuist om het Forum te beschouwen als pronkstuk van de keizercultus) enzovoort.
Hoewel Beard soms wel erg vergenoegd opgaat in haar rol van wickedly-subversive geleerde, stelt zij de juiste vragen, uit de juiste twijfels en heeft de juiste aarzelingen. Daardoor waait er eindelijk een frisse wind door de vaak zo verstikkende straten tussen de Villa der Mysteriën en de Via dei Sepulcri.
Mary Beard ‘Pompeii. Het dagelijks leven in een Romeinse stad’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
