Home Martin Sommer

Martin Sommer

  • Gepubliceerd op: 22 mei 2012
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Martin Sommer
  • 3 minuten leestijd

Bij De Slegte kocht ik twee weken geleden het plaatjesboek Der vaderen erf. Dat betekent ‘het vaderland’ en klinkt ouderwetser dan het boek is. Het heeft een hardkartonnen kaft met daarop wat vrolijk geaquarelleerde ridders met toebehoren. In 1952 bracht beschuitfabrikant v/h G. Hille & Zoon deze bloemlezing van de vaderlandse geschiedenis uit, met begeleidende tekst van ‘de bekende paedagoog en geschiedkundige’ J.J. Moerman.

De plaatjes, van de hand van de kunstschilder J.W. Heijting, kreeg je bij aanschaf van ‘onze artikelen beschuit en ontbijtkoek’. De hele geschiedenis komt voorbij, vanaf No. 1 – het hunebed – tot No. 96, een afbeelding van de Westertoren met Nederlandse vlag en vier geallieerde vliegtuigen in de blauwe lucht. Bevrijd! Het geheel was opgedragen aan de nog niet zo lang ingezworen koningin Juliana.

Zestig jaar geleden zag fabriek v/h Hille & Zoon dus, om de slappe woordspeling niet voorbij te laten gaan, beschuit in de vaderlandse geschiedenis. Dat leek mij problematisch, omdat ik altijd heb geleerd dat Nederland toen nog vreselijk verzuild was. Twee jaar later en kardinaal De Jong zou met bevende stem op de KRO Radio oproepen tot katholieke eenheid, vanwege luisteren naar de zondige Vara, of erger: stemmen op de Partij van de Arbeid.

Ik heb dus meteen gekeken of de Martelaren van Gorcum een plaatje hadden. Katholieken hadden immers helemaal niet zo’n vrolijk beeld van de Opstand als nationaal hoogtepunt. In hetzelfde jaar, 1952, verscheen Eenheid en scheiding van de grote katholieke historicus L.J. Rogier. Hij had het in verband met de Opstand over ‘calvinistische minderheidsdictatuur’ en ‘theocratie’. Maar beschuit oversteeg de verzuiling, dus je kon op je vingers natellen: geen plaatje van de martelaren. Zo werd dat probleem opgelost.

Er bestond wel degelijk een gezamenlijk, onproblematisch Nederland. Die gezamenlijkheid kreeg vorm in de KLM, de Elfstedentocht, (iets later) de Deltawerken, en natuurlijk Oranje. ‘Moge onder het bewind van H.M. Koningin Juliana Der Vaderen Erf een langdurig tijdvak van vrede, gelijk en voorspoed beschoren zijn,’ eindigt het boek. Dat was 1952. Drie jaar later verscheen nog de pendant Neerlands vlag aan vreemde kust, de laatste proeve van plaatjesgeschiedenis.

En toen was het over. De beroemde schoolplaten van Isings (Overwintering op Nova Zembla) bleven nog tot 1971 in de handel. Geen ‘paedagogische geschiedenis’ meer. Met de beschuit ging het trouwens ook minder. Hille & Zoon werd in 1959 overgenomen en eindigde in het huidige Haust. En vooral: de natie raakte uit de gratie. Op school werd geschiedenis een tweederangsvak. Pabo’s onderwijzen allang geen geschiedenis meer, maar iets wat ‘oriëntatie op mens en maatschappij’ heet. Het woord ‘geschiedenis’, dat sinds 1857 in de wet op het lager onderwijs stond, is uit de zogeheten kerndoelen verdwenen.

Nu zijn we zoveel jaar later. Geschiedenisplaatjes zijn er niet meer – wel voetbalplaatjes, wuppies, figurinies of hoe de zaken mogen heten waarom de rij kinderen jengelt bij de deur van Albert Heijn. En door de slonzige omgang met der vaderen erf heeft Geert Wilders er met de nationale geschiedenis vandoor kunnen gaan. Hij liet zichzelf op een affiche als Michiel de Ruyter afbeelden, met schuin achter zich zijn (toen nog) trouwe knecht Hero Brinkman. PVV-nummer twee, Martin Bosman, eist in zijn boek De schijn-élite van de valse munters (2010) het erfgoed van Willem Drees op voor de PVV.

De PVV als de ware vertegenwoordigers van het vaderland – dat was niet nodig geweest als Nederland sinds de jaren zestig niet zo slordig en angstig met zijn nationale geschiedenis was omgesprongen. De beschuit met plaatjes moet dus terugkomen. Misschien kan er een mespuntje meer slavernijgeschiedenis bij, en een toefje minder verzet in de oorlog. Zeker moeten er plakplaatjes van de Oranjes in. Wellicht is het een idee voor Bolletje van Verkade, ter gelegenheid van de aanstaande troonsbestijging van koning Willem IV.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer