Terwijl ik bezig was met de omtrekkende bewegingen die moesten leiden tot een column voor Historisch Nieuwsblad, snelde het nieuws over de aardbeving in Chili mijn computer binnen: liefst 8,8 op de schaal van Richter. De New York Times legde helder uit dat de beving was veroorzaakt doordat de Pacifische Nazca-plaat in het verbluffende tempo van negen centimeter per jaar onder de continentale plaat van Zuid-Amerika schuift.
De krant vermeldde ook dat Chili vijftig jaar geleden, om precies te zijn op 22 mei 1960, werd getroffen door de zwaarste aardbeving ooit gemeten: 9,5 op de schaal van Richter. Die had een volstrekt identieke oorzaak. Nieuwsgierig naar de toenmalige gevolgen, verdwaalde ik in de fascinerende historische context van het jaar 1960, in velerlei opzichten het laatste jaar van de jaren vijftig, maar ook duidelijk de prelude op de jaren zestig.
Karakteristiek voor de jaren vijftig was de film Ben Hur, dat jaar de grote winnaar van de Oscar-uitreiking. In 1960 werd de toon echter gezet door Psycho, À bout de souffle en La dolce vita – invloedrijke films die echt tot de jaren zestig behoren. En half augustus van dat jaar begon een Engels beatgroepje, dat zichzelf juist had omgedoopt tot The Beatles, aan een langdurig engagement in Hamburg.
De Koude Oorlog werd in 1960 nog niet door de dooi van de detente getemperd. Begin mei werd een Amerikaans spionagevliegtuig neergeschoten boven de Sovjet-Unie. De piloot van deze U2 had het overleefd, zodat ontkennen de Amerikanen niets hielp. Omdat Eisenhower weigerde zijn excuses aan te bieden, mislukte twee weken later de topconferentie die in Parijs zou worden gehouden over de kwestie-Berlijn. De Russen besloten toen maar te wachten op de nieuwe Amerikaanse president, die begin november zou worden gekozen.
Dat werd John F. Kennedy, die daarmee in 1960 de jongste kandidaat-president uit de Amerikaanse geschiedenis werd. Het waren om verschillende redenen gedenkwaardige verkiezingen. Kennedy had gebruikgemaakt van de voorverkiezingen om zijn geschiktheid te demonstreren. Voorverkiezingen bestonden al lang, maar hadden al decennia geen beslissende rol meer gespeeld.
Eind september hadden Kennedy en zijn tegenstander Richard Nixon gezorgd voor een historische primeur door te debatteren voor de televisiecamera’s. Nixon was de betere debater, maar Kennedy won omdat hij meer charisma had. Zo werd de toon gezet voor een grondige verandering van de Amerikaanse verkiezingscampagnes vanaf de late jaren zestig.
Minstens even belangrijk was in 1960 de expansie van de burgerrechten van de zwarte Amerikanen. Begin februari eisten jonge zwarte Amerikanen bediend te worden aan een gesegregeerde lunch counter in Greensboro. Ze werden niet bediend en dat leidde tot de sit-in movement, die al een halfjaar later resultaat had.
Het is een wonderlijke gedachte dat in 1960 het einde van de Tweede Wereldoorlog dichterbij was dan voor ons de verkiezingen van 1994. Over de meest tragische gebeurtenis van die oorlog, de moord op miljoenen Joden, was nog nauwelijks een serieuze discussie gevoerd. Dat zou veranderen door de schaking van Adolf Eichmann in Argentinië door agenten van de Israëlische geheime dienst op 23 mei 1960.
En zoals elke vier jaar veroorzaakten de Olympische Spelen in Rome veel nutteloze opwinding. De winnaars van al die malle wedstrijden zijn gelukkig allang weer vergeten. Wat die zomer heel wat minder opviel, maar uiteindelijk veel belangrijker bleek te zijn, was de oprichting van de OPEC, de organisatie van olieproducerende staten.
Nederland had een halve eeuw geleden nog geen 12 miljoen inwoners. Dat wist ik eigenlijk wel, maar zo zwart op wit was het toch een schok. Een nog grotere schok geeft de omvang van de wereldbevolking in 1960: ruim 3 miljard zielen. De huidige wereldbevolking is twee keer zo groot!
Dit artikel is exclusief voor abonnees
