Wetenschappelijk onderzoek heeft overtuigend aangetoond dat de historische betekenis van onverwachte, sensationele gebeurtenissen schromelijk wordt overschat. Dat ligt eigenlijk nogal voor de hand. Wij hebben immers altijd de neiging het hier en nu van immense betekenis te vinden, en de eigen tijd te beschouwen als ‘crisistijd’ of ‘overgangstijd’. Een aansprekend voorbeeld van deze neiging was de zeer emotionele reactie op de aanslagen van 11 september 2001.
Iedereen wist het onmiddellijk zeker: dit was het ware begin van de eenentwintigste eeuw, dit was het begin van een episch conflict dat de hele verdere eeuw zou beheersen; het ging hier immers om ‘botsende beschavingen’. We zouden nooit meer rust krijgen, het hele Westen zou veranderen in een reusachtig Belfast of Jeruzalem. Zouden we ons niet teweerstellen, dan was de westerse beschaving op korte termijn ten dode opgeschreven.
Zeker, er zijn sedert die tijd enkele forse aanslagen gepleegd, maar veel waren het er niet, en ze waren niet te vergelijken met 9/11. Wel hebben moslims op onafzienbare schaal andere moslims opgeblazen. Daar ging het echter niet over bij die apocalyptische voorspellingen van najaar 2001. De continuïteit en cohesie van het Westen zijn nimmer bedreigd. Van een wereldoorlog is al helemaal geen sprake. De Nederlandse AIVD moest enkele maanden geleden beteuterd concluderen dat er in Nederland helemaal geen actieve jihadisten zijn. De enigen die enorme schade hebben ondervonden sinds die fatale dag zijn de Amerikanen zelf. Maar dat komt vooral door hun even ondoordachte als gebrekkig uitgevoerde global war on terror, die uiteindelijk duizenden miljarden dollars zal verslinden, zonder navenant effect.
Er is wel gesuggereerd dat er een direct verband is tussen de opkomst van het Nederlandse, islamofobe populisme en 9/11. Dat de opkomst van Fortuyn minder spectaculair zou zijn geweest zonder die aanslagen. Hoe dat precies zit, moet nog eens worden uitgezocht, maar zeker is wel dat Nederland sinds de gemeenteraadsverkiezingen van 2002 heeft gefunctioneerd in de onaangename schaduw van het populisme. Nergens is zo’n overdadige media-aandacht aan gegeven als aan de tragikomische avonturen van Fortuyn, Verdonk en Wilders. Vanwege de ronduit hysterische aandacht voor dit nieuwe politieke fenomeen zijn vrijwel alle andere gebeurtenissen hier te lande – met uitzondering natuurlijk van het voetbal – naar het tweede plan geschoven. Er is eigenlijk alle reden om te veronderstellen dat we de opwinding over het populisme schromelijk hebben overdreven. Net zoals we indertijd de opwinding over de studentenrevolte van de jaren zestig schromelijk hebben overdreven.
Het is waar dat de retoriek over immigratie en integratie veel scherper is geworden. Beleidsmatig is de immigratie voor zover mogelijk bemoeilijkt. Die beleidswijziging was echter al ingezet vóór de opkomst van de populisten. De nieuwe vreemdelingenwet, die de kordate Verdonk uitvoerde, dateerde van 2000. De LPF bleek al op korte termijn een mislukte voetzoeker. Rita Verdonk, jarenlang een min of meer permanente gast in de talkshows, vertoonde toen zij zich politiek had verzelfstandigd een kolderieke incompetentie.
De lezer zal hier wellicht denken dat de wens al te zeer de vader van deze gedachten is. Is het immers niet zo dat de meest perfide en bekwame populist, Geert Wilders, is opgemarcheerd naar het centrum van de macht? Dat lijkt maar zo – de macht van Wilders wordt enorm overschat. Zolang zijn electoraat schommelt rond de 20 procent, is de kern van zijn programma, de systematische discriminatie en uitsluiting van de moslims in Nederland, onuitvoerbaar. Daarvoor is immers wijziging van de grondwet noodzakelijk, en daar zal het niet van komen. De mogelijkheden voor verdere beperking van de immigratie uit specifieke landen, en de gedwongen integratie zijn zeer beperkt, vanwege bestaande wetgeving en internationale overeenkomsten. Nogmaals: de betekenis van het populisme wordt al een klein decennium overschat!
Dit artikel is exclusief voor abonnees
