De hotspots van achttiende-eeuws Parijs. Lekker weg in de jaren dertig. Haute couture in de Middeleeuwen. Trends zijn van alle tijden. Culinaire avonturen, mode, wonen en uitgaan door de eeuwen heen.
Idealisten waren ze. Ze heetten de Bond van Lichtvrienden en de Vrije Lichaams-Kultuurbeweging (VLK), en ze geloofden in de betere mens, die zou ontstaan als de verpeste moderne mens zou terugkeren naar de natuur. Vooral het naaktlopen zou de totstandkoming van die betere mens bespoedigen.
Naturisten noemden ze zichzelf, en dat was heel iets anders dan nudisten – een nudist loopt alleen maar bloot voor de lol, een naturist doet dat met een doel. De Bond van Lichtvrienden en de VLK, beide opgericht rond 1930, wilden het zelfrespect bevorderen, en het respect voor de medemens en de natuur. Ze waren tegen het gebruik van alcohol en tabak, en voor het vegetarisme. En voor veelvuldig koud douchen, losse ‘reformkleding’ als er toch iets aan moest, vroeg opstaan, naakt gymmen voor het open raam, en geregeld vasten.
De lichtvrienden en de VLK werden beïnvloed door Duitse voorgangers, zoals Heinrich Pudor, schrijver van het boekje Nackende Menschen, Jauchzen der Zukunft, en Paul Zimmermann, oprichter van het eerste naturistenkamp ter wereld, dat honderd jaar geleden werd geopend. Het jaar 1903 geldt daarom als het geboortejaar van het naturisme – en Duitsland als de geboortegrond. Ook in 1903 werd het tijdschrift Die Schönheit opgericht. Het blad wilde ‘het gezonde zinnelijke denken veredelen en verfijnen, en de valse schaamte, waar ze gevaarlijk lijkt, ernstig en bedachtzaam bestrijden’.
De Nederlandse trendvolgers verschilden onderling in hun ideologische uitgangspunten. Waar de een vanuit socialistische idealen opereerde, handelde de ander vanuit het gedachtegoed van de theosofie.
In Duitsland werden alle niet-nationaal-socialistische verenigingen vanaf 1933 verboden. Zo ook de Frei Körper Kultur-verenigingen. Een enkele grondlegger, zoals Pudor, overleefde door zich aan te passen aan de tijdgeest. Pudor gaf in 1934 in eigen beheer Heinrich Pudor Mein Leben. Kampf gegen Juda und für die arische Rasse uit. Slechts één vereniging mocht blijven: de Treubund. Ook die droeg voortaan het völkische ideaal uit en verheerlijkte alleen nog het Germaanse lichaam. De VLK volgde de lijn van de Treubund. Ook de Nederlanders lieten alleen nog Arische mannen en vrouwen toe. Na 1933 was hun motto ‘Herstel van het Germaanse Volksleven’, en stond het clubblad Integraal Leven bol van de antisemitische verhalen.
Zowel met de lichtvrienden als met de VLK liep het slecht af. Al in 1934 viel de VLK door ruzie uit elkaar. De Bond van Lichtvrienden, waarvan de leden zich vermaakten met fietstochten in kort broekje en atletiektruitje (op zich al een reden om voor naaktlopers te worden uitgemaakt), naakt sporten en zeezwemmen, kreeg door de naderende oorlog minder aanloop. De leden waren bang dat hun socialistische ideeën een risico inhielden. In 1940 werd de bond opgeheven. Een deel van de pioniers ging na de oorlog door. Ze richtten ‘Zon en Leven’ op, en ‘Vernieuwing’. ‘Zon en Leven’ kwam meteen in actie. Er werd grond gekocht, een eilandje in de Loosdrechtse Plassen. De Vier Elementen ging het heten. De die-hards vonden het er plezierig, maar er waren ook leden die het strenge regime van niet roken en geen vlees eten overdreven vonden. Daarom kwamen er de minder strenge lichtbonden, die ook terreinen kochten. In 1961 gingen alle naturistenverenigingen op in de NFN, de Nederlandse Naturisten Federatie. De federatie lokte onder andere in 1973 een proefproces uit voor een naaktstrand. Met succes. Inmiddels is het ware naturisme tanende. In Duitsland werd in 1981 Freilichtpark Klingberg opgeheven. In Nederland gingen de idealen de deur uit. Het gaat bij de NFN, tot verdriet van een aantal leden, alleen nog om je lekker voelen. Nederland heeft de liberaalste blootwetgeving ter wereld. Als lobbyclub is de NFN dus overbodig geworden en het ledenaantal loopt terug. Toch gaan De Vier Elementen en 59 andere parken onvermoeibaar door. ‘De wisselende begroeiing van struiken en bomen biedt voldoende beschutting en zichtdekking,’ staat er nog steeds wervend op de website van ‘Zon en Leven’.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
