Home Lifestyle: Het leed van een neusloos gezicht

Lifestyle: Het leed van een neusloos gezicht

  • Gepubliceerd op: 22 april 2003
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Marjolein van Rotterdam
  • 3 minuten leestijd

De hotspots van achttiende-eeuws Parijs. Lekker weg in de jaren dertig. Haute couture in de Middeleeuwen. Trends zijn van alle tijden. Culinaire avonturen, mode, wonen en uitgaan door de eeuwen heen.


Toen Isis de brokstukken van haar vermoorde echtgenoot Osiris vanuit heel Egypte bij elkaar had verzameld en weer tot één man aaneen had gesmeed, was het resultaat aardig, maar niet perfect. Er ontbrak een onderdeel. Geen nood – Isis kleide zelf een gouden penis, plaatste die waar hij hoorde, et voilà. Horus werd ermee verwekt.
        Andersom beitelde Pygmalion, toen hij de vrouwen om zich heen niet mooi genoeg vond, een beauty voor zichzelf. De Griekse beeldhouwer ging daar net zo lang mee door tot hij stapelverliefd was geworden op zijn sculptuur. Hij praatte tegen het beeld, omhelsde haar en week niet meer van haar zijde. Het was zo erg dat Venus, de godin van de liefde, medelijden kreeg en het beeld tot leven wekte.
        Menselijke lichamen bijwerken, opknappen, of veranderen was bij de oude Egyptenaren, Indiërs en Grieken niet iets wat beperkt bleef tot de mythologie. Scrupules, schuldgevoelens, noch religie stonden de antieke plastische chirurgie in de weg. Het lijkt erop alsof de vraag naar een facelift of borstvergroting een recent modeverschijnsel is, en het is zeker waar dat de Eerste Wereldoorlog een grote sprong voorwaarts betekende in het bijwerken van fysieke beschadigingen en onvolmaaktheden. Maar ook in de oudheid werd het scalpeermes blijmoedig gehanteerd.
        De Egyptenaren begonnen er al mee rond 3000 v.Chr. Dat valt af te leiden uit de zogenoemde Edwin Smith-papyrus, waarin chirurgische ingrepen voor wonden aan het gezicht zijn omschreven. Ook de hindoes in India waren er vroeg bij, weten we dankzij Shushruta, die ofwel rond 600 v.Chr., ofwel tussen 400 voor en 100 n.Chr. in India leefde en over zijn wederwaardigheden als arts een boek schreef. Shushruta was een meester in het wegsnijden van weefsel, om het op kapotte plekken weer terug te naaien. Zijn grootste faam verwierf hij door zijn neusoperaties. Mensen kwamen vanuit heel India naar hem toe om. Dat was nogal eens nodig: neuzen werden afgesneden als straf voor overspel en als daad van bruut geweld. Als je een vijand écht wilde vernederen, sneed je zijn neus af.
        De hersteloperatie was een secuur werkje, schrijft Shushruta. De arts nam een blad van een plant met het formaat van de beschadiging, legde dat op de wang van de patiënt, en sneed een stuk huid met dezelfde afmeting weg. Vervolgens legde hij het stuk huid op de neus en naaide het aan de randen vast. Daarna plaatste hij twee dunne pijpen onder de huid, om het ademhalen mogelijk te maken en te voorkomen dat de huid inklapte. Het was de bedoeling dat het stuk huid vergroeide met de neus. Blijkbaar was het leed van een neusloos gezicht groter dan dat van de ingreep.
        Of de methode van Shushruta in de rest van de wereld bekend was, is onzeker. Wel duidelijk is dat Aulus Cornelius Celsus uit de eerste eeuw v.Chr., en ook Galenus, de Griekse arts uit de tweede eeuw n.Chr., op ongeveer dezelfde manier oren, neuzen, en monden herstelden. Na Galenus leed de plastische chirurgie ruim duizend jaar een kwijnend bestaan. Alleen van keizer Justinianus II, bijgenaamd Rhinometus, is bekend dat hij zijn neus liet reconstrueren, vermoedelijk omdat zijn aanzien door de gehavende neus tanende was.
        In de late Middeleeuwen was er een opleving in Italië, waar artsen huid van wangen en bovenarmen gebruikten om neuzen mee te vervangen. Bekend was de Siciliaanse artsenfamilie Branca. Zij plakten stukken huid van de bovenarm op de neus. De patiënten moest hierdoor wel tijdelijk met hun arm tegen hun hoofd rondlopen.
        Pas veel later, toen de kunst van het narcotiseren was ontdekt, schoot de belangstelling voor de plastische chirurgie omhoog. In de eenentwintigste eeuw is de plastisch chirurg een hoogstmoderne Pygmalion geworden, zij het dat hij zijn klanten niet naar eigen maatstaven modelleert, maar naar die van zijn clientèle zelf.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer