Poolse en Russische historici zijn het oneens over de rol van het Rode Leger tijdens de opstand van Warschau in september 1944. Dat bleek tijdens een videoconferentie van Russische en Poolse historici op 29 juli jongstleden, georganiseerd door het Russische persbureau RIA Novosti.
Elk jaar op 1 september wordt in Warschau stilgestaan bij de opstand. Op die datum in 1944 begon het Poolse ondergrondse leger, het Armia Krajowa, een gewapende strijd tegen de Duitse bezetters. De opstand werd mede ingegeven door de snelle opmars van het Rode leger. De Poolse regering in ballingschap vreesde dat Stalin eropuit was de rol van bezetter over te nemen van Hitler.
De opstandelingen hielden 63 dagen stand. Op 2 oktober moesten zij zich overgeven aan de Duitsers, mede vanwege gebrek aan steun van het Rode Leger. Dat was opgetrokken tot de oostelijke oever van de rivier de Wisla, die de stad doorkruist, maar hield vervolgens halt. ‘Door het ondergrondse leger niet te hulp te schieten, wilde het Rode Leger het Armia Krajowa vernietigen,’ zei de Poolse historicus Andrzej Kunert tijdens de Pools-Russische videoconferentie. ‘Deze beslissing had een zuiver politieke achtergrond.’
Maar volgens Nikolai Vassilyev, verbonden aan het onderzoekscentrum voor militaire geschiedenis van het Russische ministerie van Defensie, had het Sovjetleger op dat moment niet de kracht om de Wisla over te steken. Het vocht niet alleen aan de grens van Warschau, maar ook in de Baltische staten en Roemenië. Vassileyev kreeg steun van collega Valery Makowski. ‘Uit de documenten blijkt dat het Rode leger zeer verzwakt was. Er was eenvoudig geen andere mogelijkheid voor hen dan te wachten op versterkingen vanuit het oosten,’ aldus de Rus.
Dat Stalin niets moest hebben van de Poolse opstandelingen, staat vast. Vijf maanden na de bevrijding werden zestien kopstukken van het Armia Krajowa opgepakt, naar Moskou getransporteerd en tijdens een showproces berecht. Polen werd in één klap ontdaan van de mensen die het land moesten gaan leiden. ‘Zo is de oorlog voor ons afgelopen,’ zei Kunert.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
