Home Lessen uit het verleden

Lessen uit het verleden

  • Gepubliceerd op: 25 juni 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 2 minuten leestijd

In de universitaire wereld was de afgelopen 125 jaar weinig plaats voor politiek. Ook nu nog worden politieke boodschappen uit de universiteit geweerd.

door Bas Kromhout

Politiek hoort niet thuis op de universiteit. Die gedachte heeft sinds het derde kwart van de negentiende eeuw stevig postgevat in Nederland, zo blijkt uit de bundel Stille wijkplaatsen? Politiek aan de Nederlandse universiteiten sedert 1876, onder redactie van L.J. Dortman en P.J. Knegtmans. Uitzondering was de Vrije Universiteit, waar wetenschap nadrukkelijk in een levensbeschouwelijk kader werd bedreven. Maar ook daar werd in de loop van de twintigste eeuw de invloed van religie en politiek teruggedrongen.
Deze apolitieke houding is vanouds het sterkst in de natuurwetenschappen, met hun door en door positivistische methoden. Daarentegen waren ‘zachte’ vakken, die hun wetenschappelijkheid vaak nog moesten bewijzen, soms kwetsbaar voor politieke bijbedoelingen. Zo schrijft Barbara Henkes over volkskundigen in de jaren dertig en veertig die in extreem-rechts vaarwater terechtkwamen, en memoreert Piet de Rooy het linkse oproer van studenten sociologie en politicologie in de jaren zestig.
In beide gevallen ging het om minder geprofessionaliseerde vakken, aldus Knegtmans in Stille wijkplaatsen?. En hij voegt er nog een probleemgeval aan toe: de filosofie. ‘Waartoe dient de filosoof? Juist deze ongewisheid heeft een aanzienlijk deel van de Nederlandse filosofen ertoe bewogen zich als ideoloog op te werpen en zich als filosoof in de politieke arena te begeven.’
Hoewel het nergens wordt genoemd, hoort natuurlijk ook geschiedenis tot de watjes onder de wetenschappen. ‘Politiek betrokken studenten komen vaak van de historische faculteit,’ zegt Eelco Eikenaar (26), SP-raadslid in Groningen en tot voor kort zelf geschiedenisstudent. ‘Al valt de politieke interesse onder studenten me over het algemeen tegen.’
Volgens Eikenaar rust er nog steeds een taboe op politiek in de universiteit. Toen flyerende SP’ers tijdens de laatste gemeenteraadsverkiezingen van de Groningse campus werden weggestuurd, schreef hij samen met collega’s van het CDA en de ChristenUnie een open protestbrief aan het universiteitsbestuur. Eikenaar: ‘Politiek hoort juist thuis op een universiteit. Als je jonge mensen kritisch denkvermogen wilt bijbrengen, dan zou politieke meningsvorming daar een onderdeel van moeten zijn.’
Maar is het niet lovenswaardig dat een universiteit haar onafhankelijkheid bewaart door gekleurde boodschappen te weren? ‘Dan zou zij ook al die reclameborden moeten weghalen waarmee je in nu de gangen van de faculteiten wordt bestookt,’ schampert Eikenaar. ‘Ik vind het typisch dat academici zich zo afzijdig houden van de politiek. De universiteit staat niet los van de maatschappij.’

L.J. Dortman en P.J. Knegtmans, Stille wijkplaatsen? Politiek aan de Nederlandse universiteiten sedert 1876. Deel 2 in de serie Universiteit & Samenleving. 123 p. Verloren, € 12,00

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer