Home LESSEN: ‘SNS REAAL komt voort uit idealisme’

LESSEN: ‘SNS REAAL komt voort uit idealisme’

  • Gepubliceerd op: 1 maart 2013
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 3 minuten leestijd

De val van SNS REAAL heeft het toch al broze vertrouwen in de Nederlandse bankensector geschokt. Spaarders voelen zich steeds minder op hun gemak. En dat terwijl de geschiedenis van SNS begon met grootse idealen over spaarzaamheid en zelfredzaamheid.

Joost Dankers, docent economische en sociale geschiedenis aan de Universiteit Utrecht, vertelt:
‘De wortels van SNS REAAL gaan terug tot de vroege negentiende eeuw. In 1818 werd de eerste spaarbank in Nederland opgericht door het Zwolse departement van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen. Deze had zich ten doel gesteld de zogenoemde “minvermogenden” te verheffen. Het idee was dat iedere werkman en -vrouw voor zichzelf moest kunnen zorgen.

Spaarzaamheid was een belangrijke voorwaarde. Wie werkloos werd of te oud om te werken, moest een appeltje voor de dorst hebben. Omdat de bestaande banken niet geïnteresseerd waren in eenvoudige werklui, besloten de keurige burgerheren van ’t Nut dat er speciale spaarbanken moesten komen. Koning Willem I juichte dit toe.

Binnen korte tijd waren er honderden kleine, lokaal werkende spaarbanken opgericht in heel Nederland. Ze werden bestuurd door vrijwilligers. De besturen hielden zitting in een kroeg, in het raadhuis, of bij een van de leden thuis. Mensen konden bijvoorbeeld op woensdagavond langskomen met hun opgespaarde tegoeden, die in grote kasboeken werden bijschreven.

Sommige spaarbanken, zoals die in Rotterdam, waren enorme instituten. De overheid zag het nut ervan in en richtte in 1881 de Rijkspostspaarbank op. In de jaren vijftig en zestig konden mensen door de toenemende welvaart meer geld opzijleggen en begonnen de banken snel te groeien.

Tot begin jaren zeventig was het idealisme uit de begintijd nog goed merkbaar. Spaarbanken sprongen uitermate voorzichtig om met het geld van de rekeninghouders. Ze belegden voornamelijk in staatsobligaties, die waardevast waren, maar een laag rendement opleverden. Risicovollere beleggingen waren lange tijd verboden.

Maar dat veranderde door de branchevervaging die vanaf de jaren zeventig optrad. Andere typen banken, die kredieten verstrekten en geld leenden op de kapitaalmarkt, begonnen met succes door te dringen op de spaarmarkt. Om de concurrentie het hoofd te bieden verbreedden ook de spaarbanken hun activiteiten en verstrekten voortaan hypotheken en leningen.
Door het lokale karakter waren de spaarbanken in het nadeel. Hoewel veel bestuurders daar niet van gecharmeerd waren, kwam er noodgedwongen een moeizaam fusieproces op gang. In de jaren tachtig bleven twee grote conglomeraten over: de Verenigde Spaarbank (VSB), die voortkwam uit banken in het noorden en westen van het land, en de Samenwerkende Nederlandse Spaarbanken (SNS), die in het zuiden en oosten wortelt. VSB ging in 1990 op in Fortis en de SNS fuseerde in 1997 met verzekeraar REAAL.

Het gevolg van dit proces was dat er steeds minder overbleef van de oude, idealistische spaarbank. De oude vrijwilligersbesturen maakten plaats voor professionele bankiers, die zich opsloten in glazen paleizen en zich meer druk maakten om hun bonussen dan om het belang van de spaarders.

Toch is de hetze die de media nu voeren tegen het bestuur van SNS REAAL niet terecht. Deze bank stak zijn tegoeden in vastgoed, omdat dit de afgelopen dertig jaar gold als een solide belegging. Dat de huizenmarkt zou instorten was moeilijk te voorzien. Je zou kunnen zeggen dat SNS juist te veel op zekerheid was gefocust. Daarin herken je nog iets van de oude geest van de spaarbanken.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf
Beatrice de Graaf
Column

Zo banaal zag Hitler eruit in close-up 

Beatrice de Graaf breekt een lans voor de beeldbiografie. 'Het levert een ander effect op dan filmpjes op het internet.'

Lees meer
Kinderen vieren de onafhankelijkheid van Oostenrijk op een oude Sovjettank
Kinderen vieren de onafhankelijkheid van Oostenrijk op een oude Sovjettank
Artikel

Oostenrijk laveert sinds 1955 tussen het Oosten en het Westen  

Na de Tweede Wereldoorlog werd Oostenrijk verdeeld in bezettingszones. In 1955 vertrokken de buitenlandse troepen en kreeg het zijn onafhankelijkheid terug. Het land bleef neutraal en taalde nooit naar een lidmaatschap van de NAVO of het Warschaupact.   Nog geen twee weken nadat de troepen van Jozef Stalin de nationaal-socialisten uit Wenen verjoegen, had Oostenrijk een...

Lees meer
De heckrund was een Arisch fantasiedier 
De heckrund was een Arisch fantasiedier 
Artikel

De heckrund was een Arisch fantasiedier 

Ooit leefde in Europa de auroch, een uitgestorven oerrund. Nazi-topman Hermann Göring wilde het terugfokken, zodat de Duitsers er als echte Germanen op konden jagen. De opdracht daarvoor ging naar zoöloog Lutz Heck, die een ‘heckrund’ in elkaar knutselde.  Nu zouden ze toch wat beleven… Op Schorfheide in Brandenburg waande Hitlers tweede man Hermann Göring...

Lees meer
Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem
Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem
Artikel

Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem

Neville Chamberlain dacht dat hij vrede kon kopen door Tsjecho-Slowakije uit te leveren aan Hitler. Hij was niet alleen naïef, maar ook hoogmoedig. Na een lange en succesvolle carrière in de Britse politiek negeerde Chamberlain de adviezen van anderen. Is Donald Trump de nieuwe Neville Chamberlain? De Britse krant The Guardian en andere media wierpen...

Lees meer