Home Lessen

Lessen

  • Gepubliceerd op: 8 juli 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 2 minuten leestijd

Sociaal-democraten in het Interbellum kwamen regelmatig samen om te zingen en met vlaggen te zwaaien. PvdA-bestuurslid Marja Bijl denkt dat massabijeenkomsten nog steeds een gevoel van verbondenheid kunnen oproepen.

door Bas Kromhout

Met de invoering van het algemeen mannenkiesrecht in 1917 deed ook het fenomeen van de politieke massabijeenkomst zijn intrede in Nederland. Vooral de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) maakte veelvuldig gebruik van dit middel om haar achterban te mobiliseren. In Een leger van priesters voor een heilige zaak. SDAP, politieke manifestaties en massapolitiek 1918-1940 beschrijft Bernard het bijna religieuze karakter van partijcongressen, betogingen en 1 mei-vieringen in het Interbellum. De slogans, toespraken, liederen, vlaggen en symbolen gaven de gemiddelde deelnemer het gevoel deel uit te maken van een onoverwinnelijk leger, dat eensgezind opmarcheerde naar een betere toekomst.
Om de CPN en de NSB te bestrijden werd binnen de SDAP een speciaal Bureau voor Actie en Propaganda tegen fascisme en communisme (Buracprop) opgericht. Dat gebruikte grotendeels hetzelfde militante repertoire als de extremisten van links en rechts. ‘Wapperende vlaggen, kleurige vaandels en een groot spandoek met het portret van wijlen Troelstra wekten herinneringen aan de massa-regie der nazi’s in Neurenberg. Ook van zijn tegenstanders kan men iets leeren!’ schreef het Algemeen Handelsblad naar aanleiding van een ‘Wapenschouw tegen Fascisme’ op 16 september in Amsterdam.
Met de komst van nieuwe communicatiemiddelen als televisie en internet is het belang van de politieke massabijeenkomst drastisch afgenomen. Zo ook binnen de huidige opvolger van de SDAP: de Partij van de Arbeid. Maar volgens Marja Bijl, PvdA-bestuurslid en voorzitter van de afdeling Rotterdam, zijn grootschalige bijeenkomsten nog steeds actueel. ‘In Rotterdam leggen we elk jaar op 1 mei een krans bij het 1 mei-monument. En ja, dan wordt er gevlagd, dan worden er gedichten voorgelezen en ook de Internationale wordt nog gezongen.’
Wel heeft dit lied volgens Bijl nu een andere betekenis dan zestig jaar geleden, toen men de woorden ‘De Internationale zal heersen over deez’ aard’ nog zeer serieus nam. ‘Tegenwoordig is het lied toch meer een middel om het oude clubgevoel op te roepen. Je bent in de eerste plaats lid van de PvdA om politiek-inhoudelijke redenen. Maar het gevoel van verbondenheid, van met elkaar strijden voor een rechtvaardiger samenleving, is toch belangrijk. Al is het in de jaren negentig allemaal wat individualistischer geworden.’
Bijl was zelf lid van de commissie-Vreeman, die onderzoek heeft gedaan naar het zetelverlies bij de laatste Tweede-Kamerverkiezingen. ‘We hebben onder meer geadviseerd om het oude clubgevoel binnen de PvdA wat te reactiveren. Rituelen en symbolen helpen daarbij.’
Massamanifestaties zijn bovendien tevens een politiek strijdmiddel. ‘Ook dat zal altijd blijven. Dat zie je aan de afgelopen scholierenprotesten. Een hele nieuwe generatie, met haar msn en sms, ging toch weer massaal de straat op. Mensenmassa’s blijven indruk maken.’

Bernard Rulof, Een leger van priesters voor een heilige zaak. SDAP, politieke manifestaties en massapolitiek 1918-1940. 400 p. Wereldbibliotheek, Amsterdam, € 34,90

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer
Adolf Hitler en Francisco Franco
Adolf Hitler en Francisco Franco
Beeldessay

Franco liet Hitler in de steek 

Ideologisch had de Spaanse dictator Francisco Franco veel raakvlakken met de fascisten in Duitsland en Italië. Toch koos hij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet echt voor hen.   Het was geen geslaagde ontmoeting. Nazileider Adolf Hitler zou na afloop hebben gezegd dat hij liever een paar kiezen liet trekken dan nog een keer af te spreken...

Lees meer
De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
Artikel

India en Pakistan zijn al aartsrivalen sinds hun geboorte

De spanningen tussen kernmachten India en Pakistan liepen in de afgelopen week hoog op. Het conflict over het grensgebied Kashmir stamt uit 1947, het jaar van de opdeling van Brits-Indië. Die ging gepaard met gruwelijkheden en geweld: goede buren werden plotseling elkaar aartsvijanden. Begin juli 1947 arriveerde de Britse advocaat Cyril Radcliffe in een snikheet...

Lees meer
Militaire parade door Moskou in 2015
Militaire parade door Moskou in 2015
Artikel

Rusland vierde 9 mei niet altijd zo uitbundig. Nu moet de militaire parade de oorlog in Oekraïne rechtvaardigen

In 1945 viert de Sovjet-Unie voor het eerst de overwinning op nazi-Duitsland met een grote parade. Sindsdien is de betekenis van de wapenschouw op 9 mei verschillende keren veranderd. Tegenwoordig moet die militaire parade in Moskou vooral de oorlog in Oekraïne en het regime van president Vladimir Poetin legitimeren. ‘Ter gelegenheid van de overwinning op...

Lees meer