Home Lessen

Lessen

  • Gepubliceerd op: 14 juli 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 2 minuten leestijd

In zijn proefschrift De gefragmenteerde staat. Een onderzoek naar de relatieve autonomie van de staat onder het moderne kapitalisme stelt de Nijmeegse historicus en politicoloog Bob Bouhuijs dat linkse politiek in Nederland slechts beperkt mogelijk is. SP-Kamerlid Ewout Irrgang blijft optimistisch.

In het klassieke marxisme heet de kapitalistische staat een machtsinstrument te zijn van de bezittende klasse. Volgens Bouhuijs doet die visie geen recht aan de mogelijkheid voor linkse bewegingen om via het electorale systeem zelf de staatsmacht naar zich toe te trekken en antikapitalistisch beleid te voeren. Hij noemt twee voorbeelden: het regime van Salvador Allende in Chili (1970-1973) en het kabinet-Den Uyl (1973-1977).

Hoewel niet in dezelfde mate als Allende, voerde Den Uyl een ten dele antikapitalistische politiek. Zijn kabinet deed verregaande voorstellen voor winstdeling en arbeiderszelfbestuur in particuliere bedrijven. Dat leidde tot grote weerstand van ondernemers en rechtse partijen, en uiteindelijk tot de val van het kabinet.

Volgens Bouhuijs bewijst de casus van Den Uyl dat antikapitalistisch beleid in Nederland niet onmogelijk is, maar wel aan beperkingen gebonden. Hij wijt dit met name aan ‘relaties tussen de kapitalistische klasse en delen van het staatsapparaat’, zoals de Nederlandse Bank en het Centraal Plan Bureau, die de regering van Den Uyl niet steunden.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 7 maart jongstleden heeft zich een linkse meerderheid afgetekend. De meest antikapitalistische partij van Nederland, de SP, droomt van een regeringscoalitie met PvdA en GroenLinks. Hoe schat Ewout Irrgang, SP-Kamerlid en woordvoerder inzake economie en financiën, de kansen in voor een antikapitalistisch beleid in Nederland?

‘Er wordt vaak gezegd dat de marges in de politiek smal zijn. Toch zit er rek binnen het kapitalistische systeem, als je ziet hoe groot de verschillen zijn tussen bijvoorbeeld de Verenigde Staten en Zweden. De SP is voorstander van een aantal correcties op het ongebreidelde kapitalisme. Zo moet er een heel andere belastingpolitiek komen, zonder hypotheekrenteaftrek voor de hoogste inkomens. Nutsbedrijven moeten weer in overheidshanden komen. De inkomensverschillen moeten worden verkleind en de invloed van de werknemers in bedrijven vergroot.’

Veel van deze punten stonden ook op het lijstje van Den Uyl. ‘Maar als er straks een links kabinet komt, wil dat niet zeggen dat we teruggaan naar de dagen van Den Uyl,’ meent Irrgang. ‘Den Uyl zei: “De staat zal het allemaal wel voor u regelen.” Dat is niet het standpunt van de SP. Ik ben dan ook niet bang voor weerstand van rechts. Dit zijn niet de jaren zeventig, toen het hard tegen hard hing.’
Ook vreest Irrgang dit keer geen tegenwerking van de Nederlandse Bank en het CPB. ‘Het hoort bij hun taak als onafhankelijke instituties om kritiek te uiten op het regeringsbeleid. Dat doen ze ongeacht of er een rechts of een links kabinet aan de macht is.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer