Home Klimaat en genocide

Klimaat en genocide

  • Gepubliceerd op: 19 april 2021
  • Laatste update 22 apr 2021
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 3 minuten leestijd
Klimaat en genocide

Historici met een expertise in genocide moeten zich uitspreken tegen de liberale wereldorde die verantwoordelijk is voor de klimaatcrisis. Dat staat in een verklaring die is ondertekend door zestien internationale genocide-experts. Hierin worden de gevolgen van klimaatverandering als ‘ecocide-cum-genocide’ aangeduid. ‘Deze Apocalyps […] wordt veroorzaakt door dezelfde krachten die de voorwaarden schiepen voor de moderniteit, niet in de laatste plaats via koloniale verovering en roof, en de komst van een hegemoniaal wereldsysteem.’ De Nederlandse hoogleraar Holocaust- en genocidestudies Uğur Ümit Üngör ondertekende de verklaring niet, maar staat grotendeels achter de inhoud.

Wie hebben deze verklaring opgesteld?

Üngör: ‘Het initiatief is genomen door Mark Levene, een gepensioneerde Britse historicus die veel over genocide heeft gepubliceerd. Hij is ook al heel lang ecologisch bewust. Zo neemt hij nooit het vliegtuig naar conferenties, maar altijd de trein – hij neemt sowieso geen uitnodigingen uit Amerika aan. Zijn activisme en zijn wetenschappelijke inzichten zijn nu verweven geraakt. Dat geldt trouwens niet alleen voor hem: er komen steeds meer publicaties over de relatie tussen natuur, mens en grootschalig geweld. Het is goed dat we als onderzoekers niet in onze eigen koker blijven, maar vakgebieden met elkaar verbinden.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Kun je de klimaatcrisis vergelijken met genocide?

‘In het begrip genocide staat de mens centraal, maar er zitten ook ecologische aspecten aan. Neem de stalinistische deportaties van etnische bevolkingsgroepen naar Siberië: daardoor kon in sommige streken het land niet meer worden bewerkt. Bovendien kwamen de gedeporteerden terecht in steden, en die leggen een grote druk op het milieu. Omgekeerd bestaat er ook een relatie. De klimaatverandering leidt in bepaalde gebieden tot ontvolking, migratie en gebrek aan water. Dat zorgt weer voor conflicten en massaal geweld. We moeten ons bewust worden van de gevolgen van onze keuzes.’

Maar de intentie is toch cruciaal bij genocide? Het opzettelijk uit de weg ruimen van bepaalde bevolkingsgroepen is iets anders dan milieuschade veroorzaken als bijeffect van economische activiteit.

‘Dat is de vraag. Experts discussiëren erover of het mogelijk is genocide te plegen zonder intentie. Toen Europese kolonisten zich vestigden in Noord-Amerika, hadden zij toen de intentie om de Indianen te verdrijven? Waarschijnlijk niet, maar de uitkomst was wel genocidaal. In de rechtswetenschap bestaat schuld door nalatigheid. Daar is bijvoorbeeld sprake van als je niet ingrijpt wanneer in een buurland grootschalig geweld wordt gepleegd. Rwanda en Syrië zijn goede voorbeelden. Zo kun je ook zeggen dat we schuldig zijn door niet gezamenlijk de klimaatramp af te wenden, hoe onbedoeld die ook is.’

Vindt u het vreemd dat de verklaring wijst naar ‘de liberale orde’ als boosdoener, terwijl de meeste genocides worden gepleegd door autoritaire of totalitaire regimes?

‘Ik denk dat de ondertekenaars niet de liberale samenleving met haar burgerlijke vrijheden bedoelen, maar de mondiale kapitalistische orde. De ontwikkelingsdruk van het kapitalisme heeft geleid tot koloniale bezetting en geweld, en wordt tegenwoordig voortgezet in bijvoorbeeld het neokoloniale beleid van het Internationaal Monetair Fonds. Maar zo heel duidelijk staat het in de verklaring niet verwoord. Dat is de reden waarom ik het niet heb ondertekend.’

Nieuwste berichten

De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
Artikel

India en Pakistan zijn al aartsrivalen sinds hun geboorte

De spanningen tussen kernmachten India en Pakistan liepen in de afgelopen week hoog op. Het conflict over het grensgebied Kashmir stamt uit 1947, het jaar van de opdeling van Brits-Indië. Die ging gepaard met gruwelijkheden en geweld: goede buren werden plotseling elkaar aartsvijanden. Begin juli 1947 arriveerde de Britse advocaat Cyril Radcliffe in een snikheet...

Lees meer
Militaire parade door Moskou in 2015
Militaire parade door Moskou in 2015
Artikel

Rusland vierde 9 mei niet altijd zo uitbundig. Nu moet de militaire parade de oorlog in Oekraïne rechtvaardigen

In 1945 viert de Sovjet-Unie voor het eerst de overwinning op nazi-Duitsland met een grote parade. Sindsdien is de betekenis van de wapenschouw op 9 mei verschillende keren veranderd. Tegenwoordig moet die militaire parade in Moskou vooral de oorlog in Oekraïne en het regime van president Vladimir Poetin legitimeren. ‘Ter gelegenheid van de overwinning op...

Lees meer
Zeezender Radio Veronica tijdens de laatste uitzenddag in 1974.
Zeezender Radio Veronica tijdens de laatste uitzenddag in 1974.
Interview

‘De Top 40-hitlijsten van Radio Veronica waren heilig’

Pophistoricus Leo Weijers (1959) is van jongs af aan gefascineerd door Radio Veronica. Als een ode aan de verdwenen zeezender schreef hij er een boek over. ‘Veronica was een bron van inspiratie voor latere radiomakers.’ Op 15 oktober 1959 werd de Vrije Radio Omroep Nederland (VRON) tijdens een vergadering van vrije radiohandelaren opgericht. De pioniers...

Lees meer
Still uit The promise
Still uit The promise
Recensie

Papoea’s werd niets gevraagd

De documentaire 'The Promise' blikt met archiefbeelden en interviews terug op het lot van de Papoea’s als speelbal van geopolitieke krachten.

Lees meer