Simon Kuper, een in Nederland opgegroeide Engelsman en zoon van joodse ouders uit Zuid-Afrika, heeft zijn sporen in de historische voetbaljournalistiek ruimschoots verdiend. In Ajax, the Dutch, the War, waarvan delen eerder verschenen in voetbaltijdschrift Hard Gras, is hij kritisch over het weinig heroïsche optreden van de Nederlanders tijdens de oorlog en verbaast hij zich over hedendaagse vormen van antisemitisme. Voor de Nederlandse lezer is dit weinig verrassend, maar daar staat tegenover dat Kuper een mooi tijdsbeeld schetst van een massasport in Europa in de schaduw van de oorlog. Zo beschrijft hij de legendarische interland Duitsland-Engeland (3-6) in Berlijn in 1938, waarbij de Engelsen de Hitlergroet brachten. Achteraf werd dit afgekeurd als een typisch voorbeeld van appeasement, maar destijds gold het als een beleefd gebaar.
En dan Ajax. Had deze club uit De Meer in de jaren dertig een joods karakter, en hoe verging het de Godenzonen tijdens de oorlog? Kuper maakt veel werk van dit thema. Toch is het joodse aandeel vermoedelijk niet erg indrukwekkend geweest: een beperkt aantal joodse leden en een groter aantal joodse supporters. De clubgeschiedenis tijdens de oorlog geeft het vertrouwde beeld van een beetje verzet, enkele pijnlijke vormen van collaboratie en veel ‘grijs’ gedrag. Het joodse imago van de club was vooral een uitvinding van de ‘gouden’ jaren zestig en zeventig. Toen begonnen de tegenstanders de club van voorzitter Jaap van Praag, spelers Sjaak Swart en Bennie Muller en sponsor Maup Caransa voor joden uit te maken. Erger werd het eind jaren zeventig toen de hooligans er een onsmakelijk oorlogscarnaval van maakten door het sissen van gas na te bootsen. Het joodse Ajax is een voorbeeld van de invention of tradition.
Blijft de vraag waarom het Ajax-bestuur Kuper de toegang weigerde tot het archief. Wat heeft de club te verbergen? Volgens Kuper poogt de club voormalige collaborateurs uit de wind te houden, met name enkele belangrijke sponsors uit de jaren zestig. Dit gedrag klinkt tamelijk paranoïde zo’n zestig jaar na de oorlog.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
