Home Jan Campert opgepakt vanwege hulp aan Frans van Raalte

Jan Campert opgepakt vanwege hulp aan Frans van Raalte

  • Gepubliceerd op: 23 mrt 2005
  • Update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Frans Smits

Op 21 juli 1942 werden Jan Campert en Martien Nijkamp gearresteerd tijdens een poging een joodse man de Belgische grens over te smokkelen. Nog diezelfde avond pleegde deze zelfmoord in het huis van bewaring. Zijn identiteit is eindelijk achterhaald.

  
Campert, dichter van ‘De Achttien Dooden’, het bekendste verzetsgedicht uit de Tweede Wereldoorlog, en de in Breda woonachtige journalist Nijkamp wilden de joodse man over de grens helpen. Maar het plan was verraden en de SD onderschepte hen in Baarle-Nassau. 
     
Meer dan zestig jaar hebben journalisten en historici geprobeerd de identiteit van de ‘onbekende jood’ te achterhalen. Tijdens het onderzoek voor de biografie van Jan Campert, Misschien slaag ik in de dood, die volgende maand verschijnt, is Hans Renders daar eindelijk in geslaagd. Na jarenlang speurwerk in binnen- en buitenlandse archieven, interviews met familieleden van de direct betrokkenen en een reconstructie ter plekke vertelt Renders het complete verhaal van de arrestatie en de dramatische afloop ervan. 
     
Nu pas is gebleken dat alle processen-verbaal bewaard zijn gebleven van de SD’ers die Campert en Nijkamp gearresteerd hebben. En de taxichauffeur die Campert, Nijkamp en ‘de onbekende jood’ van Breda naar Baarle-Nassau reed, blijkt in de jaren zeventig zijn memoires in eigen beheer gepubliceerd te hebben. Daarin heeft hij – zonder namen te noemen – de laatste rit van het drietal beschreven. 
     
‘De onbekende jood’ was de 21-jarige Frans van Raalte, vertelt Renders, een joodse jongen uit Den Haag. Daar hadden een week voor zijn vlucht de eerste razzia’s plaatsgevonden. Van Raalte was doodsbang opgepakt te worden. Dat blijkt uit de afscheidsbrief aan zijn vrienden, die Renders boven water haalde uit het archief van een van hen. Deze heeft nooit meer contact gehad met de familie van Van Raalte; ook enkele in de brief bij naam genoemde vrienden hadden hem nog nooit gelezen. 
     
Zelfs de naasten van Van Raalte wisten tot voor kort niet dat het lot van hun familielid verbonden was met dat van Jan Campert. Renders: ‘Ik vond het mijn opdracht om “de onbekende jood” van een identiteit te voorzien. De biografie begint dan ook met een hoofdstuk over hem.’ 

Jan Campert overleed, net als Martien Nijkamp, een halfjaar na zijn arrestatie in het Duitse concentratiekamp Neuengamme.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Stilleven van Alexander Adriaenssen
Stilleven van Alexander Adriaenssen
Interview

Gevulde eieren met suiker en kaneel: zeventiende-eeuwse recepten bevatten verbazende combinaties

Voor de bouw van de Markthal in Rotterdam onderzochten archeologen de bodem en vonden er kookpotten, keukengerei en etensresten. Op deze plek werd dus ook vroeger al veel gegeten. Naar aanleiding van de vondsten is er nu een kookboek over de historische Rotterdamse cuisine. Het is volgens auteur Manon Henzen meer dan een receptenboek: ‘Historische...

Lees meer
Jacob Ruychaver met zijn gezin op een schilderij door Frans Hals
Jacob Ruychaver met zijn gezin op een schilderij door Frans Hals
Beeldessay

Pronken met onze families doen we al eeuwen

Gezellig, gelovig of rijk. Met een familieportret laten gezinnen aan de buitenwereld zien wie ze zijn. En dat ze hun leven goed voor elkaar hebben.  Wie in de zeventiende eeuw een Amsterdams grachtenhuis binnenliep, kon in de ontvangstkamer worden verwelkomd door een groot schilderij van de bewoners. Bijvoorbeeld van een strenge vader in donkere mantel...

Lees meer
Filmposter Zwei zu eins
Filmposter Zwei zu eins
Recensie

Duitsers op het dievenpad in schelmenfilm Zwei zu eins

Over het leven in de DDR bestaan veel grimmige films, maar Zwei zu eins bewijst dat je er ook een schelmenkomedie over kunt maken. De film speelt zich af in de zomer van 1990 in het Oost-Duitse Halberstadt. De aanstaande Duitse eenwording gaat in het stadje gepaard met massaontslagen en failliete fabrieken. Drie gedesillusioneerde werkloze...

Lees meer
Cover HN78 2025
Cover HN78 2025
Interview

Broedermoord en ruzie over de erfenis: familiedrama’s zijn van alle tijden

De zomereditie van Historisch Nieuwsblad is gevuld met artikelen over familie. Volgens eindredacteur Mirjam Janssen is het een prachtig thema omdat veel geschiedenis daar nu eenmaal begint. ‘Iemands status en opvoeding, en de mogelijkheden die hij of zij krijgt in het leven hangen voor een groot deel af van de familie. We laten zien hoe families...

Lees meer