Home Jacobs vlucht. Een familiesaga uit de Gouden Eeuw – Craig Harline

Jacobs vlucht. Een familiesaga uit de Gouden Eeuw – Craig Harline

  • Gepubliceerd op: 13 december 2016
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Rob Hartmans
  • 2 minuten leestijd
Jacobs vlucht. Een familiesaga uit de Gouden Eeuw – Craig Harline

Fanatieke geloofsbeleving in één familie

Jacob Rolandus junior (1633-1684) werd geboren als ketter van de vierde generatie. Zijn overgrootvader had zich rond 1560 tot het calvinisme bekeerd en zijn grootvader, Jacob Rolandus senior, had zich ontwikkeld tot een van de prominentste rechtzinnige predikanten van de Republiek. Tijdens de Synode van Dordrecht (1618-1619) was hij benoemd tot hoofdvertaler van het Nieuwe Testament en de Apocriefe Boeken van wat de Statenvertaling zou worden genoemd.

De familie Rolandus was dus solide gereformeerd, en ook Jacobs zoon Timotheus werd predikant. Evenals zijn vader en grootvader, die duidelijke religieuze standpunten hadden ingenomen, was hij een eigenzinnig en weinig plooibaar man. Nadat hij in zijn eerste gemeente met vrijwel iedereen ruzie had gekregen, vertrok hij in 1649 naar de Meierij van Den Bosch.

Hij werd predikant in Boxtel, waar ongeveer veertig gereformeerden woonden te midden van 2460 katholieken. Bovendien kwamen vrijwel al deze gereformeerden uit het noorden en maakten ze deel uit van de ambtenarij. Dat deze indringers de mooie kerk van het dorp confisqueerden – en slechts een deel ervan voor de eredienst gebruikten en in de rest vee stalden en goederen opsloegen – zette veel kwaad bloed.

Timotheus’ zoon, Jacob junior, was eveneens voorbestemd om Gods woord te verkondigen. Dat zou hij inderdaad doen, maar op een manier die zijn familie allerminst aanstond. Jacob sloot in Boxtel namelijk vriendschap met katholieke leeftijdgenoten en ontdekte dat de ‘papen’ helemaal niet die verderfelijke wezens waren waarover de gereformeerden de hele tijd tekeergingen. In het geheim keerde hij, na drie generaties, terug in de schoot van de ‘moederkerk’. Op 21-jarige leeftijd vluchtte hij naar het inmiddels weer stevig katholieke Antwerpen.

Hij trad in bij de jezuïeten. Nadat zijn familie kenbaar had gemaakt dat ze niets meer met hem te maken wilde hebben, vertrok hij in 1663 als missionaris naar de Portugese kolonie Brazilië. Ook Jacob junior was geen inschikkelijk type, en nadat hij in conflict was gekomen met zijn superieuren en een traktaat van hem op de Index was gezet, werd hij overgeplaatst naar het voor de Afrikaanse kust gelegen eilandje São Tomé, waar hij na enkele weken aan malaria overleed.

Met Jacobs vlucht heeft de Amerikaanse historicus Craig Harline een interessante, soms wel erg gedetailleerde familiegeschiedenis geschreven. Doordat hij kon beschikken over overvloedig bronnenmateriaal, biedt dit boek een uniek inkijkje in de denk- en leefwereld van zeventiende-eeuwse gelovigen.
 
Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 1 - 2017

Nieuwste berichten

New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Zieke paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

De wankele gezondheid van paus Franciscus is al wekenlang wereldnieuws. Waarom? Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen...

Lees meer