Home IN BEELD: Verleidingen in de Middeleeuwen

IN BEELD: Verleidingen in de Middeleeuwen

  • Gepubliceerd op: 17 december 2013
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Geertje Dekkers (tekst) en Annemarie Lavèn (beeld)
  • 2 minuten leestijd

Continu moet de middeleeuwse mens weerstand bieden aan de vleselijke genoegens, die overal lonken. De idealen van de tijd zijn zo hooggestemd dat slechts een enkeling ze kan volgen.
 

Of het liefde is of alleen lust, vertellen de archieven niet. Maar in 1451 raakt de Gentse Lysbeth van de Steene zwanger van Gerem Borluut, afkomstig uit een voorname familie. Voor een huwelijk tussen de twee bestaan te veel praktische bezwaren, en dus moet Gerem betalen. Naast een groot bedrag in één keer, rond de geboorte, krijgen Lysbeth en het kind een levenslange lijfrente van 10 schellingen. Zo staat het in de schepenregisters van Gent.

De wereldse en geestelijke regels voor de driften zijn streng in de dagen van Lysbeth en Gerem – onhaalbaar streng. De hoeders van het volk maken zich grote zorgen over de listen van de duivel die overal loert om de zondige mens te verleiden. En dus bepalen ze dat er vrijwel niets mag. Seks moet in dienst staan van de voorplanting, en beperkt blijven tot de weinige dagen waarop de kerk geen kuisheid eist.

Veel middeleeuwse kunst weerspiegelt de preutse idealen, en de literatuur heeft zijn eigen variant: de hoofse liefde van een edelman voor een onbereikbare vrouw. Deze pure, verheven vorm van smachten mag nooit worden vervuld omdat de dame al aan een ander is beloofd, of zelfs al is getrouwd.

Iets dergelijks is aan de hand met Tristan en Isolde, die worden bezongen in een van de bekendste middeleeuwse epen. Zij is bestemd voor koning Mark van Cornwall maar door een liefdeselixer raken de twee hopeloos aan elkaar verknocht. En ze slagen er niet in van elkaar af te blijven. Tristan en Isolde worden minnaars, tegen alle regels in.

Zo sijpelt het echte leven van vlees en bloed toch door in hoofse gedichten, en in de beeldende kunst. Want zuivere hoofsheid is zeldzaam, net als volledige gehoorzaamheid aan de katholieke discipline. Dat weten kunstenaars maar al te goed. Als de Middeleeuwen op hun einde lopen, beelden schilders de vleselijke kant van het bestaan weer zonder gêne uit, tot in detail.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer