Home In beeld: Kerk op drift

In beeld: Kerk op drift

  • Gepubliceerd op: 17 maart 2010
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Annemarie Lavèn
  • 1 minuut leestijd

In de jaren zestig en zeventig schudde de rooms-katholieke kerk in Nederland op zijn grondvesten. Van een modelkerkprovincie met een trouwe, volgzame kudde transformeerde katholiek Nederland tot een rebelse morele vrijstaat. Rome had één antwoord: hard ingrijpen.

Op 11 oktober 1962 opent paus Johannes XXIII het Tweede Vaticaans Concilie. Sleutelwoord is ‘aggiornamento’, bij de tijd brengen, want de katholieke kerk moet herbezinnen en moderniseren. De vernieuwingen zetten Nederlandse bisschoppen en theologen in vuur en vlam. Nauwelijks terug uit Rome beleggen ze een eigen vergadering, het Pastoraal Concilie. Het is een zo breed mogelijk beraad met alle gelederen van de katholieke kudde.

De tijd van het vrije denken is aangebroken. Overal wordt over gepraat: over het Woord, over de liturgie – een priester heeft het over de ‘broodtrommel’ als hij het tabernakel bedoelt –, maar ook over moraal. Taboes als seks, abortus en euthanasie worden bespreekbaar. Een pastoraat voor homo’s wordt opgericht. Ook het hete hangijzer celibaat komt uitgebreid aan de orde. Een grootschalige enquête onder priesters maakt duidelijk dat het celibaat een relict uit het verleden is. De Nederlandse priester wil kunnen trouwen.

Maar de jaren van openheid, gesprek, experiment en weinig bisschoppelijk gezag leiden vooral tot verwarring. Niet iedereen is gecharmeerd van eigengereide studentenparochies en oecumenische experimenten als de Sjaloomgroep Odijk. De polarisatie tussen modernisten en behoudende katholieken wordt in de jaren zeventig steeds scherper, met de celibaatkwestie als demarcatielijn.

Het buitenland, en vooral Italië, volgt de op drift geraakte kerkprovincie scherp. Wanneer twee nieuwe bisschoppen benoemd moeten worden, ziet paus Paulus VI kans om in te grijpen en het Roomse gezag te herstellen. Hij kiest tot grote consternatie van de moderne katholieken de behoudende Simonis en Gijsen als bisschoppen, trouwe volgelingen van het Vaticaan. Rome heeft immers altijd het laatste woord.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Interview

Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’

President Donald Trump richt zijn vizier op universiteiten die hij ‘te woke’ vindt. Wie niet stopt met zijn diversiteitsbeleid, verliest subsidie. Zijn de Verenigde Staten nog wel het beloofde land voor wetenschappers? ‘Ik denk absoluut na over een terugkeer naar Nederland.’ Ze had in april een beurs aan moeten vragen voor haar onderzoek, maar Andrea...

Lees meer
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Artikel

CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud

Langs mystieke én langs praktische weg onderzocht alchemist Jan Baptista van Helmont de mens en de wereld. Hij droomde van magische zalven en spirituele zaden en liet scheikundigen een belangrijke erfenis na. Maar zijn ideeën brachten hemzelf in grote problemen. Naar verluidt had Jan Baptista van Helmont rare, ketterse dingen beweerd. Dat het zweet van...

Lees meer
Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer
Adolf Hitler en Francisco Franco
Adolf Hitler en Francisco Franco
Beeldessay

Franco liet Hitler in de steek 

Ideologisch had de Spaanse dictator Francisco Franco veel raakvlakken met de fascisten in Duitsland en Italië. Toch koos hij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet echt voor hen.   Het was geen geslaagde ontmoeting. Nazileider Adolf Hitler zou na afloop hebben gezegd dat hij liever een paar kiezen liet trekken dan nog een keer af te spreken...

Lees meer