Van de gigantische Armada die een invasie van Engeland moet voorbereiden, is vijf maanden na het vertrek weinig over. Maar ook voor de Engelse zeelui die de Armada verslaan, eindigt de tocht in een drama.
Doe het niet, zegt de hertog van Parma. De ervaren legerleider heeft weinig vertrouwen in het plan van Filips II om een gigantische oorlogsvloot naar Engeland te sturen. Maar Filips is vastberaden. Het bewind van de protestantse koningin Elizabeth I is hem al jaren een doorn in het oog en hij heeft paus Sixtus V beloofd zijn eigen dochter op de Engelse troon te zetten, de vrome prinses Isabella.
In het voorjaar van 1588 vertrekken zo’n 130 schepen uit Lissabon om een invasie van Engeland voor te bereiden. Parma moet daarna op land het karwei afmaken. De Grande y Felicísima Armada is de grootste vloot die Europa tot dan toe heeft gezien. Engelse auteurs zullen er later van maken dat Filips spreekt van de Armada Invencible, de onoverwinnelijke vloot. Maar zo overmoedig is hij niet – het is een slimme spin van de Engelsen, waarmee ze Filips arrogant afschilderen.
Vanaf het begin verloopt de tocht moeizaam en aanvoerder Medina-Sidonia deelt de zorgen van Parma. Hij vindt zichzelf niet geschikt als leider, en heeft gesputterd toen Filips hem aanwees. Als de vloot ter hoogte van La Coruña is, stuurt hij Filips een brief met het voorstel de hele operatie af te blazen. De tekorten aan boord zijn dan al groot.
In het Kanaal blijkt snel dat de aarzelingen van Parma en Medina-Sidonia terecht zijn geweest. Ondanks de enorme omvang slaagt de Armada er niet in de Engelse vloot echt in de problemen te brengen, en begin augustus is het gedaan met de invasiepoging. De Armada verliest de Slag bij Grevelingen en Medina-Sidonia en zijn mannen besluiten naar huis te gaan.
De reis terug, via Schotland en Ierland, wordt een drama op zich. Als de verzwakte vloot in zwaar weer terechtkomt, vergaat een groot deel van de schepen die de confrontatie met de Engelsen hebben overleefd. De zeelui die zwemmend de kust weten te bereiken, worden met duizenden afgeslacht.
De Engelse bemanning vergaat het niet veel beter. De vloot heeft Engeland behoed voor een groot gevaar, maar Elizabeth ontslaat duizenden zeelieden zonder hen te betalen. Hongerig en verzwakt door scheurbuik en tyfus proberen ze naar huis te komen, en ook zij sterven bij duizenden.
De enige partij die echt tevreden kan zijn, is de jonge Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De mislukking van de Armada betekent het einde van het tijdperk-Parma. Negen jaar lang heeft hij het de opstandelingen moeilijk gemaakt en grote gebieden veroverd. Maar nu hij zich weinig enthousiast heeft getoond over de Armada, en duidelijk heeft geaarzeld de vloot te hulp te komen, trekt Filips hem terug uit de Nederlanden. Zo krijgt het nieuwe land tijd om sterk te worden.
Deel 2 van Het wonder van de Gouden Eeuw in de winkel
Begin december ligt hij in de App Store van Apple: deel 2 van Unlock History, de app van Historisch Nieuwsblad. Deel 1 van deze vernieuwende applicatie werd gelanceerd in september en is inmiddels genomineerd voor de Mercur Innovatieprijs van 2013.
In deel 1 werd verteld hoe de Willem van Oranje leider werd van de gewesten die in opstand kwamen tegen Spanje. In deel 2 wordt hij om deze reden door de Spaanse koning Filips in de ban gedaan. De Vader des Vaderlands wordt vermoord, en de hertog van Parma verovert Antwerpen. Maar Filips overspeelt zijn hand door de gigantische Armada naar Engeland te sturen. Met het aannemen van het Plakkaat van Verlatinghe zweren de opstandige gewesten de Spaanse koning af. De Noordelijke Nederlanden worden bijna tegen wil en dank zelfstandig als ze besluiten niet meer op zoek te gaan naar een plaatsvervangend vorst.
Net als deel 1 bestaat ‘Per ongeluk zelfstandig’ weer uit een prachtige animatic, ingesproken door Peter Blok. Zie de huizen in Antwerpen roken tijdens de gruwelen van de Spaanse Furie. Bekijk de triomfantelijke intocht van Willem van Oranje in Brussel, en help de wachters bij het afvuren van saluutschoten. Rouw mee als hij sterft op de stenen vloer in de Prinsenhof na de dodelijke schoten van Balthasar Gerards. Bewonder de vernuftige blokkade van Antwerpen en leef mee met de knullige pogingen om die te doorbreken.
De bibliotheek van dit deel is gevuld met circa tachtig nieuwe artikelen vol achtergrondinformatie, biografieën, voorwerpen en bronnen. In dit deel zit bovendien bewegend beeld: de sterfscène van Willem de Zwijger uit de eerste Nederlandse geluidsfilm (1934) werd beschikbaar gesteld door Eye. Er zijn lemma’s opgenomen over de actuele betekenis van deze periode en alle artikelen voldoen weer aan de kerndoelen van het eindexamenonderwerp geschiedenis voor havo/vwo: ‘Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648’.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
