Sedert Franklin D. Roosevelt in 1933 een verbazende hoeveelheid wetgeving produceerde in de eerste honderd dagen van zijn presidentschap, wordt iedere nieuwe president getoetst aan zijn voorbeeld. Dat is een onzinnige gang van zaken, om twee redenen.
Roosevelt werd in 1933 geconfronteerd met een natie in volslagen paniek. De Amerikaanse economie dreigde geheel tot stilstand te komen. Het nationaal product was vrijwel gehalveerd ten opzichte van 1929, een kwart tot eenderde van de beroepsbevolking was werkloos. In de tweede plaats creëerde Roosevelt door middel van zijn New Deal de moderne activistische federale overheid, en dat kan nu eenmaal niet voor een tweede keer worden gedaan. Roosevelts optreden was, kortom, uniek.
Zoals dat zo vaak gaat met historisch optreden dat achteraf wordt beschouwd als indrukwekkend, was Roosevelts dadendrang van 9 maart tot 16 juli 1933 bovenal het product van geïnspireerde improvisatie. Hij was helemaal niet uit op een wetgevend record. Hij riep in eerste instantie het Congres bijeen om de Emergency Banking Act te passeren, die hem in staat zou stellen het bankwezen te saneren en weer op de rails te zetten. Die wet werd zo snel en met zo’n meerderheid gepasseerd dat werd besloten er nog een heel pakket achteraan te sturen.
In de volgende drie maanden werden hypotheken en banktegoeden gegarandeerd, besloot de federale overheid voor het eerst werklozensteun te geven, werden publieke werken aanbesteed, en werd ten slotte, naar men dacht, de kroon op het werk gezet met de National Industrial Recovery Act, die lonen, prijzen en productie zou moeten stabiliseren. Die Recovery Act had een aantal nuttige neveneffecten, maar bleek al snel een kapitale mislukking.
Het ligt voor de hand ook het optreden van president Obama te toetsen aan die – achteraf – zo glorieuze honderd dagen. Daarbij dient men wel te beseffen dat de huidige economische crisis lang niet zo ernstig is als de situatie in het voorjaar van 1933.
Maar wat niet is, kan nog komen, kan de pessimist daaraan toevoegen. Ook Obama wordt geconfronteerd met een bancaire crisis. De banken hebben zoveel waardeloze beleggingen in portefeuille dat ze, ondanks omvangrijke steunmaatregelen, niet bereid zijn hun traditionele activiteiten te hervatten. Bovendien is duidelijk dat voor de gehele financiële sector nieuwe, strengere regelgeving moet worden opgezet. Ook dat doet denken aan 1933.
Ten slotte staat Obama voor de taak een halt toe te roepen aan de economische krimp die het directe gevolg is van de bancaire crisis. Ik zwijg dan maar van de problemen in de buitenlandse politiek en het heilloze plan de gevechtshandelingen in Afghanistan uit te breiden. Wat dat betreft had Roosevelt in 1933 beduidend minder aan zijn hoofd.
President Obama heeft sinds zijn inhuldiging niet stilgezeten. Als hij hetzelfde tempo aanhoudt als in de eerste tien dagen, zal hij Roosevelt wellicht niet kloppen, maar toch een indrukwekkende prestatie leveren. Vooral de reeks van maatregelen die de economie weer op gang moeten brengen en een kleine 1000 miljard dollar gaan kosten is indrukwekkend.
De vraag is echter of ze genoeg zullen blijken. Lang niet al die maatregelen leiden tot een directe stimulans van de economie. Hier is het fameuze voorbeeld van Roosevelt minder inspirerend dan al het historische trompetgeschal over de eerste honderd dagen doet vermoeden. Ondanks alle gedurfde experimenten, ondanks een volkomen nieuwe federale overheid, slaagde de New Deal er niet in de economische crisis op te lossen.
Zeker, de Verenigde Staten kropen langzaam uit het diepe dal van 1933, maar van dynamische nieuwe groei was geen sprake. Pas de oorlogsinspanning maakte een eind aan de crisis; de New Deal was te timide geweest. Laten we hopen dat Obama niet dezelfde fout maakt.
Maarten van Rossem
Dit artikel is exclusief voor abonnees
