Volksverhalen zijn niet aan grenzen gebonden. De Vliegende Hollander stamt eigenlijk uit Engeland, Hansje Brinker is door de Amerikanen bedacht en de melodie van het Wilhelmus komt van de Fransen. Toch zijn deze verhalen stevig verankerd in de Nederlandse volkcultuur. Deze cultuur van het dagelijks leven heeft nu ook een eigen canon: de canon met de kleine c.
De samenstellers van deze nieuwe canon reageren op de – zoals zij dat noemen – deftige Canon van Nederland, zoals die is vastgesteld door de commissie onder leiding van Frits van Oostrom. De variant met de kleine c is bedoeld als verrijking van deze officiële Canon. Centraal staan volksverhalen, liederen en getuigenissen uit de mondelinge overlevering. De kleine canon richt zich daarnaast ook op de volkskundige schriftcultuur en op beeldcultuur.
De opmaak van de website doet sterk denken aan die van de ‘grote canon’. Vrolijke uitgeknipte illustraties slingeren langs een tijdlijn. Als je op een plaatje klikt opent [? opent zich] eerst een algemene inleiding, om de lezer enige historische context te bieden.
Vervolgens volgt de bron zelf, inclusief een toelichting en verwijzingen naar meer informatie. Bezoekers kunnen online een reactie plaatsen, maar dat is tot nog toe slechts sporadisch gedaan.
De ‘kleine canon’ is een samenwerkingsverband tussen het Documentatie- en Onderzoekscentrum Volksverhalen van het Meertens Instituut en de leerstoel Nederlandse Etnologie van de Universiteit van Amsterdam. Op dinsdag 7 oktober aanstaande verschijnt ook het bijbehorende boek Canon met de kleine c.
De samenstellers hebben geprobeerd buiten de grenzen van het toch altijd wat dominante Holland te kijken – een van de kritieken op de officiële canon was dat Holland te veel aandacht kreeg. In de canon met de kleine c teisteren kozakken met hun kleine snelle paardjes Overijssel, doet een minnedichter Limburgse harten smelten, stort het Vrouwtje van Stavoren de eens zo rijke handelsplaats aan de Zuiderzee in onheil en graaft Wilibrordus overal in het land zijn putten.
Natuurlijk mag de hofcultuur niet ontbreken. Een mooi voorbeeld is het lemma ‘Hofroddels’. Uiteraard werd er ook in de negentiende eeuw flink geroddeld over het koningshuis. Grote pechvogel is Marianne, de jongste dochter van koning Willem I. Ze is uitgehuwelijkt aan Albert van Pruisen, en hij gaat vreemd bij de vleet. De commissaris van de politie schrijft een brief over de precaire kwestie en besluit daarom geheimschrift te gebruiken. Hij vervangt belastende woorden als ‘een allergemeenst bordeel’ door cijfers en schrijft die op een apart blaadje. Mocht een van de beide brieven onderschept worden, dan weet nog niemand waar het over gaat.
Een voorbeeld van een lemma over beeldcultuur is het verhaal van de toverlantaarn. De bewegende plaatjes op de muur boden vermaak voor het hele gezin. Men dacht aanvankelijk dat er pure magie achter zat. Christiaan Huygens staat te boek als de uitvinder ervan, maar echt trots was hij niet. Hij schrijft: ‘De mensen zijn aardig genoeg om bewondering te veinzen, maar later drijven ze er de spot mee, en niet zonder reden.’
www.kleinec.nl
Kamperlijntje
Sinds kort heeft het kortste spoorlijntje van Nederland een eigen website. Het Kamperlijntje loopt tussen Zwolle en Kampen en is slechts 13 kilometer lang. Lees op deze leuke en originele website alles over de petite histoire van dit stukje rails. Vergeet vooral niet het lied van Jules de Corte te beluisteren.
www.hetkamperlijntje.nl
Oral history
Ook onze Zuiderburen bewaren hun oral history voor toekomstige generaties. Luister naar vertellingen over de oorlog, naar getuigenissen van diamantslijpers, naar egodocumenten over hoe het vroeger was om zwanger te zijn en te bevallen. De connectie met Brugge is steeds aanwezig, maar verder zijn de onderwerpen zo divers als maar kan.
www.verhalenbankbrugge.be
Koemarkt
Elke streek heeft tegenwoordig zijn eigen canon. Dus ook Waterland kan niet achterblijven. Een twintigtal vensters doet de geschiedenis van dit stukje Noord-Holland uit de doeken. Van de ontginning van het drassige veenland, via de inpoldering van de Beemster tot multiculturaliteit in Waterland. Ook een beeldbank ontbreekt niet op deze site. Probeer de zoekterm ‘koemarkt’ eens: niet minder dan vijftig treffers!
www.waterlandsarchief.nl
Dit artikel is exclusief voor abonnees
