Voetballers stoppen ergens in de dertig, omdat hun benen dan niet stevig en snel genoeg meer zijn. Ook de ruige actievoerders van Greenpeace kunnen niet tot hun 65ste in rubberbootjes op zee rond schepen blijven cirkelen. Met hoge snelheid over golven denderen vereist een stevig lichaam en een goede conditie.
Wat gebeurt er eigenlijk met oude actievoerders? ‘Het is hier net een Greenpeace-dorp voor gepensioneerden,’ zegt een Greenpeace-veteraan grappend in de documentaire The Rainbow Warriors of Waiheke Island van filmmaakster Suzanne Raes. Met vijf Greenpeace-veteranen woont de oude hippie – het grijze haar in een paardenstaart – al jaren op het piepkleine eilandje Waiheke voor de kust van Nieuw-Zeeland. Zij behoren bij de Europese pioniers van Greenpeace, dat in 1971 in Canada werd opgericht door een groepje activisten dat met een rubberbootje protesteerde tegen een Amerikaanse kernproef bij het eilandje Amchitka voor de kust van Alaska.
De proef ging door, maar het protest op zee trok wereldwijde aandacht en Greenpeace was geboren. Zeven jaar later volgden Europese milieuactivisten het Amerikaanse voorbeeld en kochten in Londen een vissersboot (door een van de veteranen ‘een oude roestbak’ genoemd), knapten hem op en doopten hem Rainbow Warrior. De zes oud-actievoerders maakten met deze boot walvisjagers, zeehondenknuppelaars en zeetransporteurs van nucleair afval zeven jaar lang het leven zuur.
Met de Rainbow Warrior voeren ze naar verdachte schepen, waarna ze als zoemende muggen met rubberbootjes rond hen gingen cirkelen. Omdat Greenpeace als een van de eerste actiegroepen het belang van beeld begreep, was er altijd een cameraman aan boord die de acties vastlegde. Het leverde spectaculaire beelden op, waarbij de metafoor dat het ging om een strijd van David tegen Goliath – piepkleine bootjes tegen grote zeeschepen – niemand kon ontgaan. Het was een briljante en succesvolle publiciteitsstrategie, die Greenpeace honderdduizenden sympathisanten en donateurs opleverde.
Hoe gevaarlijk het kon zijn om met rubberbootjes schepen te volgen blijkt uit opnamen in een van de ongeveer duizend (!) filmblikken die Raes aantrof in het Greenpeace-archief in het Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam. In veel blikken zit bekend televisiemateriaal, maar er zijn ook blikken met nooit uitgezonden beelden van acties en het leven aan boord. Raes vond onder meer een fragment waarin een rubberbootje bijna wordt geplet tussen een schip en een havenmuur.
Een van de actieveteranen neemt terugblikkend het woord ‘oorlog’ in de mond. Maar naast oorlog was er ook liefde. De actievoerders waren soms maanden op zee en er ontstonden liefdesverhoudingen. ‘Het was één grote commune met veel mensen,’ zegt een veterane, die de sfeer aan boord ‘zeer rock-’n-roll’ noemt. De actievoerders waren net als popsterren moderne helden waar groupies omheen zwermden.
De Franse geheime dienst maakte in 1985 een einde aan het vrolijke actieleven. Zij blies in de havenstad Auckland in Nieuw-Zeeland met twee bommen de Rainbow Warrior op. De Fransen wilden geen pottenkijkers bij hun ondergrondse kernproeven bij het eiland Mururoa. De aanslag, die de Greenpeace-fotograaf Fernando Pereira het leven kostte, was een breekpunt in het leven van de actievoerders. Het speelkwartier was voorbij.
In het begin van de jaren negentig ging de vriendenclub (‘We waren echt een familie’) op Waiheke Island wonen. De meesten zijn nog actief in de milieubeweging, maar nu aan wal. De man die ooit als stuurman op de Rainbow Warrior stond, is na de aanslag ‘een veel bozer mannetje’ geworden. Hij voelt het als een verplichting om door te gaan (‘Als ze zóver willen gaan om je te stoppen, moet je wel goed bezig zijn’), maar heeft ook kritiek op Greenpeace. Hij mist de wilde beginjaren en vindt Greenpeace te keurig en bureaucratisch geworden.
Hij is niet de enige. Zijn ex-vrouw, ook een actieveteraan, noemt Greenpeace ‘een multinational’. Toch komt de oude stuurman nooit meer van zijn grote liefde af. ‘Mensen zeggen altijd dat ik getrouwd ben met Greenpeace. Misschien is dat ook wel zo, weet je wel.’ Rainbow Warriors of Waiheke Island is geen diepgravende geschiedenisles, maar een innemende hommage aan de ruige hippies die Greenpeace groot maakten.
Suzanne Raes
Rainbow Warriors of Waiheke Island
Dit artikel is exclusief voor abonnees
