Het Souvenir

Voorwerpen houden de herinnering aan belangrijke gebeurtenissen levend. Prominente Nederlanders vertellen over hun aandenken aan een bewogen periode in hun professionele leven. Deze keer Renate Dorrestein met een van haar vele afgewezen manuscripten.

‘O, kijk, de afwijzingsbriefjes zitten er nog bij,’ zegt Renate Dorrestein als ze uit een doos met jeugdsentiment een oud manuscript pakt. Uit het pak papier komen kleine papiertjes tevoorschijn. Ze leest er eentje voor: ‘”Noch onze redacteur, noch ik hebben affiniteit met uw manuscript. We zullen het, helaas voor u, niet uitgeven.” Wat een giller zeg.’

Vanaf haar achttiende werkte Dorrestein als journalist. In de avonduren schreef ze romans. ‘Heel plechtstatige en saaie boeken waren dat. Het was een tijd waarin het zogenoemde Revisor-proza de literatuur domineerde. Dat draaide alleen om de mijmeringen van de hoofdpersoon; er zat helemaal geen actie in. Ik dacht dat je zo hoorde te schrijven, dus mijn eerste verhaal ging over een jongeman die in een kantoorboekhandel werkte. Daar wil je toch geen 250 pagina’s over lezen?’

In de tien jaar daarna schreef ze nog zeven boeken. ‘Er is geen uitgeverij in Nederland die niet minstens één of twee keer een broddelwerk van mij onder ogen heeft gekregen. Als iets werd afgewezen, stuurde ik het meteen door naar een andere uitgeverij. Dan duurde het weer maanden voordat je antwoord kreeg, en ik was altijd hoopvol gestemd. Elke dag kon er een brief of een telefoontje komen dat iemand het wilde uitgeven.’

In 1982 kwam het moment dat ze de moed opgaf. ‘Ik was aan het verhuizen en dat verliep niet zo goed. Daardoor was ik gedeprimeerd en ging ik nadenken over hoe ik de rest van mijn leven zou aanpakken. Het idee om een boek te schrijven moest ik maar opgeven, vond ik. Blijkbaar had ik niet het benodigde talent. Al een kleine tien jaar zat ik alleen maar achter mijn bureau verhalen te schrijven die niemand wilde lezen. Ik moest maar eens realistisch doen en de werkelijkheid onder ogen zien.’

Tijdens die verhuizing kwam er een boek uit een doos dat Dorrestein nog nooit had uitgelezen. Het was Slaughterhouse 5 van Kurt Vonnegut. ‘Daarvoor had ik nooit tijd om te lezen, omdat ik altijd aan het schrijven was. Nu zette ik door en kwam ik in een krankzinnig universum terecht. Zonder respectloos te worden maakte Vonnegut van een tragedie, het bombardement op Dresden, een slapstick. Toen viel het kwartje. Ik besefte dat je over buitengewoon ernstige zaken op een jolige manier kunt schrijven. Er is geen huisje zo heilig of je kunt het omtrappen.

De volgende ochtend, toen ik onder de douche stond, kwamen er allemaal personages de badkamer binnengemarcheerd. Ik ben meteen naar mijn Olivetti gerend. Karakters die langskwamen, waren geen nieuwe ervaring voor me. Maar hier had ik een heel ander gevoel bij. Van meet af aan voelde ik me heel zelfverzekerd over dat boek. Ik wist dat het goed was. Door Vonnegut was ik erachter gekomen dat je als schrijver de baas in je eigen boek bent. Normaal hield ik mijn personages strak in de hand, ik plande heel veel. Nu liet ik ze lekker gaan en zorgden ze ervoor dat het een bende werd.’

Hoewel ze voor die tijd niemand behalve uitgevers haar werk liet lezen, besloot ze nu om hulp te vragen. ‘Voor het blad De Tijd interviewde ik de schrijfster Hannes Meinkema. We konden het prima met elkaar vinden. Daardoor durfde ik haar te vragen of ze mijn manuscript wilde lezen. Ze gaf me heel constructieve aanmerkingen, waarmee ik het verhaal helemaal herschreven heb.’

Een paar maanden later kreeg Dorrestein het langverwachte telefoontje. ‘Harko Keijzer van Bert Bakker belde dat ze Buitenstaanders wilden uitgeven. Aan de reacties toen het uitkwam, kon je zien dat het met de conventies uit die tijd brak. Iedereen had het erover dat het een krankzinnig boek was. Zonder Slaughterhouse 5 had ik het nooit zo geschreven, ik ben er de auteur door geworden die ik nu ben.’