Home Het plein en de toren – Niall Ferguson

Het plein en de toren – Niall Ferguson

  • Gepubliceerd op: 25 januari 2018
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Jeroen Vullings
  • 2 minuten leestijd
Het plein en de toren – Niall Ferguson

De boeken van de historicus Nial Ferguson zijn altijd indrukwekkend door de grote, erudiete greep waarmee hij de geschiedenis in het licht van een gewaagd thematisch idee herziet. Hij stapelt imponerende hoeveelheden feiten en verbanden ter ondersteuning van zijn stelling. In Het plein en de toren concentreert hij zich op de manier waarop netwerken de geschiedenis hebben veranderd.

Netwerkers, weten we na lezing, zijn de ware machthebbers. In zijn metaforische titel ligt de rivaliserende strijd besloten tussen het netwerk (het volk op het plein) en het hiërarchische machtscentrum (de elite in de toren). Wat hij in deze studie laat zien is hoe de wereld gevormd is door twee organisatievormen: hiërarchieën en netwerken. Hij signaleert een continue pendelbeweging tussen deze twee krachten: als zo’n (revolutionair) netwerk botst met een (centralistisch) machtscentrum komt er een antwoord: de aangevallen hiërarchie past zich aan.

Verandering is de crux van zijn betoog; de flexibele netwerken dwingen de logge machtsblokken op verrassende manieren in beweging te komen. Zo zijn de Europese reguleringsmaatregelen van de sociale media een poging om de antidemocratische kracht van bijvoorbeeld het totalitaire medium Facebook te temperen. En dat is maar een enkel voorbeeld.

Het is overdonderend wat Ferguson onder zijn paraplu bijeengaart. Zonder het wijdvertakte netwerk van drukkers was het Maarten Luther nooit gelukt zijn denkbeelden op massale schaal te verspreiden. En wat te denken van de rol van de vrijmetselaars bij het ‘opzetten’ van de Amerikaanse Revolutie? Of neem het zich almaar vertakkende netwerk van de eerste christenen dat het centralistische Romeinse Rijk trotseerde. Of kijk eens naar de financiële invloed die de Rothschild-familie vanaf de achttiende eeuw ging uitoefenen. Zoals dat laatste voorbeeld al aangeeft, begeeft Ferguson zich met zijn apodictische project gretig op het terrein van complottheoretici. Mijn scepsis nam daardoor toe tijdens het lezen, de kritische voelspriet ging uit. Want is het wel zo zwart-wit? Zijn de meeste netwerken niet ook hiërarchisch van aard? En maken hiërarchieën nooit deel uit van een netwerk? En toch – dat heb je vaak bij complotdenkers – kúnnen Fergusons spannende essayistische overtuigingen waar of op z’n minst half waar zijn. Had de populist Trump nooit kunnen winnen zonder Twitter? Hmm. 
 
Jeroen Vullings is biograaf en criticus.
 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer